ای کسانیکه ایمان آوردید فرض گردانیده شد بر شما روزه چنانکه فرض کرده شده بر کسانیکه پیش از شما بودند تا شما پرهیزگاری کنید. القرآن الکریم ۲:۱۸۳

بوسیله روزه نفس شما به ترک لذت و خواهشات خو میگیرد آنگاه شما می توانید از لذایذ و آرزوهای که شرعاً حرام است نفس های خود را باز دارید رو��ه از توانایی و شهوت نفس می کاهد. شما را پارسا و پرهیزگار میسازد. در روزه گرفتن بزرگترین حکمت آنست که نفس سرکش اصلاح شود و اجرای احکام شرع که بر نفس دشوار و گران می آید سهل گردد – تا شما پرگیزگار شوید باید دانست که در ایام رمضان بر یهود و نصارا روزه فرض شده ب��د، چون بر حسب نظر خود در آن تغییر و تبدیل نمودند «لعلکم تتقون» برایشان تعریض است. و مفهوم این است که ای مسلمانان از فرمان او سر باز متابید یعنی بسان یهود و نصاری در این حکم الهی خللی وارد نکنید.

 

مقدمه

روزه یکی از احکام انسان ساز اسلام است، که آگاهی از همه فواید و پی بردن به فلسفه کامل آن همچون سایر احکام الهی برای انسان عادی ممکن نیست، دانش محدود بشر نمیتواند راهگشای همه اسرار نهفته باشد و اندیشه را به پاسخ همه مجهولات رهنمون شود، شاید روزی دانش انسان به حدی از کمال برسد که دریچه تازه ای بر روی بشر بگشاید و حکمتها و دستورات اسلام را باز شناسد..... .

 بنابراین ندانستن فلسفه احکام الهی نباید ما را از انجام آن باز دارد و موجب نا فرمانی و عصیان شود، چرا که این اطاعت کورکورانه نیست، بلکه بر علم و یقین تکیه دارد زیرا مسلمانان میدانند که خدای جهان بر  همه چیز دانا و از همه چیز آگاه است و نقص و نیازی در ذات متعال او نیست که از اعمال سودی بخواهد یا از زیانی بهراسد، خدای مهربان خیر محض است و برای بندگان خود جز خیر و سعادت نمیخواهد، پس اگر به چیزی فرمان میدهد خیر و سعادت ما در آن است و کمال و تعالی ما بدان بستگی دارد و هر چیزی را نهی میفرماید برای ما زیان بخش است و بر مصالح مادی و معنوی ما لطمه میزند.

 

 

 فواید روزه

روزه فواید جسمی و روحی فراوان دارد، شفا بخش جسم و توان بخش جان است، پاک کننده آدمی از رذایل حیوانی، در ساختن فرد صالح و اجتماع بسامان بسیار موثر است، در تهذیب و تزکیه نفس و رهاندن انسان از روزمرگی و واماندگی در نیاز های تن تأثیر بسزایی دارد. فواید طبی و بهداشتی روزه که از سودمندیهای کوچک این فریضه انسان ساز است به حدی است که شاید نیاز به توضیح و تکرار نداشته باشد و بیشتر مردم کم و بیش از آن آگاهند. ما به اختصار به گوشه ای از این فواید انسان ساز اشاره میکنیم: معده و دستگاه گوارش از اندام پرکار بدن آدمی است، با سه وعده غذا که معمول مردم است؛ تقریباً در همه ساعات دستگاه گوارش به هضم و تحلیل و جذب و دفع مشغول است. روزه باعث میشود از یکسو این اعضا استراحت کنند و از فرسودگی مصون بمانند و نیروی تازه ای بگیرند و از سوی دیگر ذخایر چربی که زیانهای مهلکی دارند تحلیل رفته و کاسته شوند.

 در روایات اسلامی حتی به فواید جسمی روزه نیز تصریح شده تا برخی از سست عنصران، اگر نه با ایمان کامل لااقل با توجه به فواید بهداشتی روزه این فریضه ثمر بخش را بجای آورند و از سودمندیهای گوناگون آن در حد خود بهره ور شوند. پیامبر گرامی اسلام در همین رابطه فرموده اند: «صوموا تصحوا» روزه بگیرید تا سالم بمانید. و نیز در روایات بسیاری پیشوایان گرامی اسلام فرموده اند: « معده آدمی خانه بیماریهای اوست و پرهیز از غذا درمان آن است»

 بدیهی است آنگاه فواید بهداشتی روزه بهتر به دست میآید که روزه دار امساک روز را با زیاده روی در شب تلافی نکند، که پر خوری خود موجب زیانهای چشم گیری برای دستگاه گوارش است. با پیشرفت دانش پزشکی، برخی از پزشکان و متخصصان دریافته اند که امساک از خوردن و آشامیدن، عالی ترین روش درمانی است، یکی از پزشکان میگوید: « طرح درمان به وسیله روزه بسیار چنان معجزه آساست که بکار بستن آن مسیر، طرحها و برنامه های طب عملی و جراحی را تغییر خواهد داد، زیرا روزه راه تازه ای به روی دانش پزشکی میگشاید؛ و سلاح موثری برای مبارزه با بیماریها به این دانش میبخشد سلاحی که  میتوان آن را از راههای گوناگون مورد استفاده قرار داد تا انسان را در مبارزه با علت بیماریها برای بهبود بیماران به نتیجه مطلوب و آشکار رسانند. »

  با روزه و امساک میتوان بیماریها را بهبود بخشید و معالجه کرد البته در صورتی که با اعتدال و میانه روی مقرون باشد و در هنگام سحر و افطار در خوردن و آشامیدن افراط نشود.بررسی فواید بهداشتی و طبی روزه در این مختصر نمیگنجد، آنانکه به توضیح بیشتر علاقمندند میتوانند به کتابهایی که در این زمینه تألیف شده است مراجعه نمایند. باید توجه داشت، بر خلاف تصور کوتاه اندیشان، روزه هیچگونه ضرری برای افراد سالم مکلف ندارد و اگر کسی بیمار باشد و نتواند روزه بگیرد و با این کار بیمار تر شود و یا روزه باعث گردد که بیماریش ادامه یابد کار حرامی مرتکب شده و روزه اش نزد خدا پذیرفته نیست، بیماری که روزه برای او ضرر دارد نباید روزه بگیرد و فقط لازم است در روزهای دیگر قضای آن را بجا آورد و جبران کند.

 افراد سالم باید بدانند که روزه نه تنها زیانی برایشان ندارد بلکه چنان که گفتیم، موجب تندرستی و صحت مزاج است و بگفته برخی شکم پرستان که خود روزه نمیگیرند و دیگران را نیز از روزه باز میدارند و تلقین میکنند که روزه موجب زخم معده میشود، نباید اعتنا کرد، اینگونه دروغها تنها بهانه افراد سست عنصری است که که اسیر شکم خویشند و از عزم و اراده انسانی در آنان خبری نیست. « روزه باعث استراحت معده است و در حال روزه اسید معده بجای غذا به وسیله صفرا خنثی میشود و زخم ایجاد نمیگردد»

 اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان متدین ماه مبارک رمضان را روزه میدارند و به هیچ وجه شکایتی از این بیماری ندارند و نسبت بیماری زخم معده روزه داران بیشتر از دیگران نیست همانطور که گفتیم فواید جسمی و بهداشتی روزه اگرچه چشمگیر و غیر قابل انکار است ولی مهمترین فواید روزه اثرات بهداشتی آن نیست، متأسفانه برخی در بررسی فواید روزه تنها به همین اثرات بهداشتی آن بسنده کرده اند، درحالیکه فواید برتر روزه به جنبه های معنوی آن مربوط میشود، فواید جسمی روزه با اثرات معنوی آن در سازندگی تربیت و تزکیه انسان قابل مقایسه نیست، اگر چه همان فواید طبی هم گواهی است بر اصالت اسلام عزیز، چرا که این آیین فطری و آسمانی چهارده قرن پیش با ژرف بینی و احاطه ای که جز از خدای متعال نمیتواند بود در محیط جاهلیت عرب دستوراتی برای انسانها وضع کرده است که دانش پزشکی انسان متمدن عصر ما با پیشرفت خود روز به روز بر گوشه هایی از حکمت آن پی میبرد

 

روزه و صبر

 «صبر» از خصایلی است که در اخلاق اسلام بر آن بسیار تأکید شده است ، انسان مسلمان در زندگی فردی و اجتماعی خویش در راه هدفهایی مبارزه میکند و با مشکلاتی نیز روبرو است بدون خصلت صبر، پیروزی بر مشکلا�� و رسیدن به هدفها آسان نیست . صبر و مقاومت بر نیروی پایداری انسان ��ی افزایدو اراده را توانا میسازد هیچ جامعه ای اگر تحمل ناگواریها را نداشته باشد بر مشکلات خویش و بر دشمنان خویش نمیتواند پیروز گردد. با صبر و مقاومت است که میتوان به به پیکار ستمگران رفت و دست استعمار گران را کوتاه نمود و روزه – بویژه در روزهای گرم و طولانی تابستان که فشار تشنگی طاقت فرسا میشود بطور چشمگیری به انسان صبر و مقاومت می بخشدو تحمل رنج و سختی را بر آدمی آسان میسازد.

قرآن کریم با توجه به همین اثر که از روزه به صبر تعبیر کرده است : و استعینوا بالصبر و الصلوه ......... از صبر(روزه ) – و نماز کمک بگیرید.........

 امامان معصوم ما علیهم السلام «صبر» را در این آیه به روزه تفسیر کرده اندو پیامبر گرامی (ص) نیز ماه رمضان را ماه صبر نامیده اند :« شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنه»  (رمضان ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است) و امام صادق علیه السلام نیز بهمین ویژگی روزه اشاره فرموده است: هر گاه برای کسی حادثه ای جانکاه پیش آمد روزه بگیرد که خدا فرموده است « و استعینوا بالصبر و الصلوه».

  

روزه و قناعت

اسلام بر خلاف مکاتب مادی شرق و غرب دنیا و نعمتهای مادی آنرا وسیله ای برای تکامل معنوی و رسیدن به سعادت جاوید میداند و بهمین دلیل فرهنگ اسلام فرهنگ لذت جویی و مصرف نیست بلکه فرهنگ قناعت و ایثار است. در روشهای مادی تن آدمی و خور و خواب آن اصالت داردو حرص و آز برای برخورداری بیشتر گریبانگیر افراد است و در اسلام اصالت با معنویت انسان است و قناعت و ایثار و فداکاری از راههای وصول به مراتب بلند انسانیت محسوب میشود. 

روزه فریضه ای است که مسلمانان را از غرقه شدن در مادیگرایی و حرص و آز برای لذتهای مادی و مسابقه برای مصرف و تن پروری میرهاند و به او می اموزد که به فکر دیگران باشد و بر خواهشهای جسمانی خویش مسلط گردد و به مصرف به مقدار نیاز قناعت ورزد و از اصراف و تبذیر بپرهیزد. روزه به مسلمانان می آموزد که با کم هم میتوان زیست و حرص و طمع فقط غرق شدن در مادیات و انحراف از معنویات است و برای زیستن لازم نیست که با همه وجود تن و لذتهای آن پرداخت.

روزه به مسلمان مناعت و قناعت را می آموزد و ارزش این صفات و تأثیر آن در ایجاد صفات برجسته دیگر همچون زهد و جود و بخشش بسیار است. قانع از دیگران بی نیاز است و تن به ذلت و خواری نمیدهد، جامعه ای که روح قناعت را در خود بپرورد بر خود متکی خواهد بود و با دوری از مصرف بی رویه میتواند بر پای خویش بایستد و از بیگانه بی نیاز باشد. همه دیدیم که پس از تهدید آمریکا و غرب به تحریم اقتصادی ایران امام امت و رهبر کبیر انقلاب اسلامی فرمودند «ملت ما مسلمان است و در برابر تحریم اقتصادی و کمبود نیازمندیها روزه خواهد گرفت»

آری مسلمان را به زیستن با مصرف کم آشنا میسازد و براستی نیز ملت مسلمان ما میتواند با الهام از فریضه ثمر بخش روزه سطح مصرف را پایین آورد و با قناعت به آنچه دارد از وابستگیهای اقتصادی به استعمار گران نجات یابد.مسلمانان صدر اسلام با همین روحیه از همه چیز خود در راه خدا می گذشتند و حتی در میدانهای جنگ به چند دانه خرما قناعت میکردند و با تکیه بر معنویت و صفات انسانی خویش پیروزی می آفریدند و خدای را سپاس که هم اکنون نیز بسیار از جوانان ما بویژه گلهای سرسبد انقلاب اسلامی، جوانان رزمنده پاسدار از یک چنین ایمان و روحیه ای بر خوردارند و بسیار اتفاق افتاده است که جوان پاسدار اسلام روزه بوده و گاه روزه خویش را با شربت شهادت افطار کرده است و حماسه این خدا جویان حماسه آفرین برای همیشه بر صفحات پر افتخار تاریخ اسلام ثبت خواهد بود. پاکترین درودهای ما و درود خدا و فرشتگان بر ایشان باد. 

 

ثواب ها و فواید روزه.

حقیقتاً ثواب های روزه داشتن بسیار بزرگ میباشند، در اینجاه بطور نمونه بعضی از آنها را که در کتاب های حدیث صحیح آمده به مطالعه دوستان میرسانیم.

افزایش در پاداش

 خداوند روزه داشتن بنده های خود را بر خود انتخاب کرده و پاداش آنرا بر بنده های خود میدهد. پاداش آنرا به گونه چندین مرتبه بیشتر افزایش میدهد. چنانچه در حدیث قدسی ذکر شده "به جز از روزه که آن برای من است و من او را بر آن پاداش میدهم. "روزه داشتن را برابرای نیست و دعای روزه دار رد نمیشود.

 رمضان یکی از ستون های اسلام است. قران درماه رمضان نازل شده. روزه گرفتن در ماه رمضان معادل بر ده ماه روزه است از روی ثواب. هر که ماه رمضان را از روی ایمانداری و به امید دریافت پاداش روزه میگیرد، گناه های گذشته او بخشیده میشود.

 شخصی روزه دار در دو لحظه لذت دارد:

 وقتیکه روزه ای خود را باز میکند و دیگر هنگامیکه با خداوند ملاقات میکند، به روزه داشتن خود شادمانی می ورزد. روزه در قیامت شفاعت روزه دار را میکند و میگوید "خداوندا، من او را از غذا و شهواتی بدنی باز داشتم در هنگام روز پس مرا اجازه بده تا شفاعت او را کنم. بوی دهن روزه دار به نزد خداوند بهتر است از بوی مشک.

روزه داشتن یک محافظت است

 روزه داشتن یک محافظت است و یک قلعه مستحکم است که انسان را از آتش مصعون نگاه میکند. هر که یک روز را به خاطر خشنودی خداند روزه بگیرد خداوند روی او را به فاصله هفتاد سال از آتش دور میکند.

هر کسی یک روز  را روزه بگیرد، و آن روز آخیر زنده گی اش باشد پس وی داخل بهشت خواهد شد. در بهشت دروازه ای است به نام رعیان، روزه داران از آن داخل میشوند و تنها ایشان و بعد از ایشان, آن دروازه قفل میشود و هیچ یک از آن داخل نمیشود.

 در هر روزه افطاری خداوند مردمانی را که از آتش دوزخ رهایی میابند انتخاب میکند. در روزه گرفتن خردمندی بسیار و فواید بی شمار است که وابسته به تقوا و پرهیزگاری میباشد چنانکه الله تعالی می فرماید " ... تا شما پرهیزگاران شوید. «البقره ۲:۱۸۳»" اگر شخصی برای کسب خشنودی الله «ج» و از ترس عذاب او از چیزهای حلال اجتناب می کند، پس پرهیز کردن از حرام برایش آسانتر می گردد. احساس گرسنگی در معده دیگر اعضای بدن را از گرسنگی و خواهشات باز می دارد. روزه داشتن سببی ورشکست شیطان، جلوگیر خواهشات و نگهدارنده حواس میشود. وقتی احساس گرسنگی در دل روزه دار غالب میشود، او از حال غریبان آمده احساس ترحم پیدا میکند و به ایشان طعامی می خوراند. روزه داشتن انسان را می آموزد تا چگونه از هوس و گناه دوری کند. انسان را کمک میکند تا بر طبیعت خود قادر گردد و خود را از عادت های باپسندیده برهاند. روزه داشتن انسان را وقت شنانس میسازد. روزه نماینگر اتحاد امت اسلام میباشد.

 

آداب و سنتهای روزه

 

غذا در وقت سحور «پس شب»

در وقت سحور «پس شب» باید حتماً قدری غذا بخوریم و نوشیدنی بنوشیم و سحور را تا قبل از اذان نماز صبح تأخیر دهیم. پیغمبر «ص» ما را بر این امر نصیحت کرده اند. "سحور داشته باشید زیرا در سحور برکت است – ال��خاری. در غذای سحور برکت است، و در این امر از اهل کتاب فرق داشتن هم شامل است. و خرما چه پسندیده سحوری است برای ایمانداران – ابوداود، صحیح الترغیب

افطار را به تعویق نباید انداخت

افطار را به تعویق نباید انداخت زیرا پیغمبر «ص» فرموده اند "مردم خوب ( در خیر و فلاح ) میباسند تا وقتی که افطار را به تعویق نه اندازند. - البخاری"

در وقت از افطار پُر خوری بپرهیزید

در وقت افطار پُر خوری باید نکنیم. پیامبر ص همیشه یک لقمه کمتر می خوردند پیش از اینکه سیر شوند. در یک حدیث صحیح دیگر وارد است که ایشان گفته اند که "بد ترین ظرفی را که بنی آدام پُر میکند، معده او میباشد. " واضح است که اگر معده پر باشد، ادای نماز تراویح اجباری و ناخوش آیند به نظر می آید.

دوری از گناه

از گناه ها باید دوری کرد "هر گاه یکی از شما روزه داشته باشد بگذارید تا متهم به گناه نشود. - اگر یک روزه دار دروغ و بد کرداری را ترک نکند، پس الله «ج» ضرورتی ندارد که آن شخص آب و غذا را بر خود ترک کند." همچنان حضرت پیامبر «ص» فرموده اند "شاید یک روزه دار از روزه خود هیچ چیز در نیابد، مگر تشنگی و گرسنگی. - ابن ماجه" در رمضان باید از جنگ و جدال ( بحث و گفت و گوی در آن شامل است ) باید خود داری کرد. اگر کسی ما را به این امر مجبور سازد، پیامبر «ص» توصیه کرده اند که باید گفت "من روزه دارم - البخاری" به این وسیله خود و طرف مقابل را از رمضان یاد آور سازد.

روزه تانرا ضایع نکنید

از جمله اعمالی که حسنات را از بین میبرد و بدی ها را بار می آورد، مشاهده پروگرام های تلویزیونی مانند سوالات ذهنی، درامه ها و فلم ها، و پروگرام های سپورت و غیره میباشد. همچنان ولگردی در سرک ها، و در سوپر مارکیت ها، و راننده گی به هدف روز گمی کردن همه اینها ثواب روزه را از بین میبرند. کسانیکه به عوض عبادات، قران خواندن و نمازهای تهجد، مناجات و استغفار به اعمال غیر ان که ذکر شد وقت خود را صرف می کنند، پس جای شک نیست که ایشان حقیقت روزه را درک نکرده اند و بسیار امکان دارد که از روزه خود بجز از تشنه گی و گرسنه گی چیزی دیگری نیابند.
برادارن و خواهران عزیز! با وجود روزه داشتن جای تأسف خواهد بود که به خاطری چند عادت ناپسندیده ما خود را از فیض و برکت های ماه رمضان محروم سازیم - حال آنکه یکی از دلیل های روزه داشتن دور کردن همین عادت های بد می باشد. پس از خداوند متعال خواهانیم تا ماه رمضان را ماه فیض، برکت، و سعادتمندی برای ما بسازد. آمین

فضیلت رمضان : مجموعه از احادیث نبوی صل الله و علیه و سلم

 

احادیث مبارک - هدیه خجسته ، فروغ ایمان

رسول الله (ص) در دههء اخیر رمضان اعتکاف نموده و می فرمود : شب قدر را در دههء اخیر رمضان جستجو کنید.

از عایشه (رض) روایت شده که گفت : گفتیم یا رسول الله (ص) اگر دانستم شب قدر کدام است در آن چه بگویم؟ فرمود بگو « اللهم انک عفو تحب العفو فاعف عنی » بار خدایا تو در گذرنده ای و گذشت را دوست داری پس از من در گذر.

کسیکه دروغگویی و عمل به دروغ پردازی را ترک ننمود، خدا به این حاجتی ندارد که وی خوردن و آشامیدن را ترک کند.

هرگاه روز روزه ء یکی از شما باشد، پس دشنام نداده و صدا بلند نکنید، و اگر کسی او را دشنام داد یا با او جنگ نمود باید بگوید : من روزه دارم.

رسول الله (ص) به چند دانه رطب ( خرمای تازه ) افطار می نمود. اگر خرمای تازه نمی بود، پس چند جرعه آب می نوشید.

رسول الله (ص) فرمود: خداوند عزوجل فرمود: محبوب ترین بندگانم نزدم کسی است که در افطار بیش از همه شتاب میکند.

رسول اکرم (ص) فرمود: فرق میان روزه، ما و روزهء اهل کتاب سحری کردن است.

سحری کنید زیرا در سحری ها برکت است.

چون رمضان آید، در های بهشت باز شده و در های دوزخ بسته گردد و شیاطین به زنجیر کشیده می شوند.

کسیکه یک روز از رمضان را غیر از رخصت و بیماری بخورد اگر تمام عمر خویش را روزه قضایی بگیرد آنرا جبران کرده نمی تواند.

رسول الله (ص) در رمضان تلاش و کوشش می کرد که در غیر آن نمی بود و در دهه ء اخیر رمضان سعی و کوشش می کرد که در غیر آن نمی نود.

روزه نیمه ای از صبر است و به همین دلیل مومن به آمدن ماه رمضان خوش میشود و سینه اش گشاده میگردد.

کسیکه بخاطر خداوند (ج) یک روز روزه میگیرد، خداوند او را به اندازه هفتاد سال از آتش دورخ دور میسازد.

هر آئینه در بهشت دری است که به آن ریان گفته میشود و روزه داران در روز قیامت از آن داخل میگردنند که هیچکس غیر از ایشان داخل نمیگردد. گفته میشود: روزه داران کجایند ، پس ایستاده میشوند و از آن کسی غیر از ایشان داخل نمی گردد و چون داخل شوند در بسته میشود و هیچکس از آن وارد نمی شود.

التماس: از تمام خواهران و برادران با درک و با احساس مان تمنا داریم که به منظور سهم گرفتن در ثواب این نسخه، مطابق توان مالی شان این ورق را فوتوکاپی نموده و در بین دوستان، خویشاوندان و سایر مسلمانان توزیع نموده و سهم خویش را به عنوان یک مسلمان ایفا نمایند.

 

صدقه فطر

معنی لغوی فطر روزه را باز کردن ومعنی صدقه فطر » صدقه روزه باز کردن است در اصطلاح مراد از صدقه آن صدقه واجبی است که با خاتمه یافتن رمضان و به خاطر باز کردن روزه داده میشود و دستور ادا کردن صدقه فطر در آن سالی که روزه ماه مبارک رمضان بر مسلمانها فرض گردیدتوسط رسول اکرم(ص) در همان سال صادر گردید.

حکمت و فوائد صدقه فطر در این است که انسان را از آن گناهانی که خواسته یا ناخواسته مرتکب شده پاک ساخته و روزه اش در حضور خداوند(ج) مورد قبول واقع گردد و علاوه بر آن حکمت وفوائد صدقه فطر در این است تاافراد مستمند و فقیر را با روحیه اخوت و برادری و همراه با احساس شدید نوع دوستی مورد کمک قرار داده و قسمتی از ضروریات ایشان را مرفوع نماید و باید که صدقه فطر قبل از نماز عید ادا گردد.

حضرت ابن عباس (رض) میف��ماید که : رسو�� اکرم(ص) به این جهت صدقه فطر را مقرر فرموده اند که روزه داران را از امور بیهوده و انحرافات منفی پاک گردانیده و ضروریات اولیه مردم فقیر و مستضعف نیز فراهم گردد.پس آن کسی که قبل از نماز عید صدقه فطر خویش را ادا نماید آن صدقه به شرف قبول واقع گردیده ؛ اما اگر بعد از نماز ادا کند مانند سایر خیرات و صدقات یک صدقه به حساب میآید.( روایت ابوداود؛ابن ماجه)

صدقه فطر بر هر مسلمانی که زندگی متوسط و آرامی داشته باشد ؛ بر زن و مرد و بالغ و نابالغ واجب است و آنکسی که بیشتر از ضروریات اصلی دارائی داشته باشد صدقه فطر بر آن واجب است و برای واجب شدن صدقه فطر ضروری نیست که مثل حکم زکات یک سال بر مال شخص بگذرد بلکه اگر از چند لحظه قبل از طلوع فجر نیز خداوند (ج) کسی را صاحب ثروتی ساخت پس صدقه فطر بر وی واجب میگردد

وقت واجب گردیدن صدقه فطر هنگام طلوع فجر روز عید رمضان است لیکن تقاضای حکمت و نصب العین وجوب آن در این است که این وجیبه باید چند روز قبل از حلول عید ادا گردیده و به نیازمندان و افراد مستحق برسد تا که ایشان با اطمینان و فرصت کافی ضروریات خویش را تهیه و تدارک نموده و در عیدگاه با خاطری آرام تر شرکت نمایند. در بخاری شریف آمده است که صحابه کرام(رض) یکی دو روز قبل از حلول عید صدقه فطر را ادا میکردند و اگر به کدام علتی دو و یا سه روز قبل از عید ادا شده نمیتواند به هر حال باید قبل از نماز عید ادا گردد در غیر آن مثل صدقات و خیرات معمولی به حساب می آید.

انسان متوسط الحال علاوه بر خودش باید از جانب اولاد نا بالغ خود هم صدقه فطر را ادا کند و مقدار صدقه فطر بر شخص بالغ و نابالغ یکسان میباشد و آن عبارت از یک کیلو و یکصد و ده گرام گندم و یا قیمت روز آن میباشد

. صدقه فطر بر هر مسلمانی که زندگی متوسط و آرامی داشته باشد ؛ بر زن و مرد و بالغ و نابالغ واجب است و آنکسی که بیشتر از ضروریات اصلی دارائی داشته باشد صدقه فطر بر آن واجب است و برای واجب شدن صدقه فطر ضروری نیست که مثل حکم زکات یک سال بر مال شخص بگذرد بلکه اگر از چند لحظه قبل از طلوع فجر نیز خداوند (ج) کسی را صاحب ثروتی ساخت پس صدقه فطر بر وی واجب میگردد

 

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِالْقَدْرِ(۱) وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ (۲) لَیْلَةُ الْقَدْرِخَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ(۳)
تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَابِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ(۴) سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (۵)

بیگمان این قرآن را در شب قدر نازل کردیم. پس تو چه میدانی که شب قدر چیست. شب قدر بهتر است از هزار ماه است.فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگار شان برای تقدیر هر کار نازل میشوند.شبی مملو از کرامت و برکت تا طلوع صبح.

 

لیلة القدر

ماه رمضان تمام روز ها و شبهای آن تمام ساعات و دقایق آن و تمام لحظات آن سرشار از فیض و برکت و درخشش انوار الهی میباشد اما شب قدر جایگاه اختصاصی خود در ماه رمضان را دارا میباشد.عبادت در این شب متبرک بسیار ثواب و اجر عظیم داشته و همان طور که این شب از هزار ماه بهتر است عبادت هم به هزار درجه افضل میباشد و درصد اجابت دعا در این شب بسیار بالا است پس بکوشیم تا این شب را دریابیم و با ذکر خدای متعال و انجام اعمال نیک و دستگیری از تهیدستان و یتیمان و بیوه زنان از خدا بخواهیم که سعادت یافتن این شب را نصیب مان گرداند.

قدر دو معنی دارد یکی اندازه کردن وقت و فیصله کردن است یعنی اینکه خداوند(ج) اندازه هر چیز را مشخص کرده و وقت آن را معین میکند احکام نازل میدارد و تقدیر هر چیز را مقرر میدارد . آیت قرآن کریم است: (فیها یفرق کل امر حکیم* امرا من عندنا.«الدخان آیات ۴ و ۵»« در آن شب هر فرمانی بر حسب حکمت صادر میشود. فرمانی از جانب ما.»

معنی دیگر قدر عظمت و بزرگی است . یعنی لیلة القدر آن شبی است که در نزد خداوند(ج) بسیار با عظمت و با فضیلت است و برای قدر و عظمت آن این دلیل کافی است که خداوند متعال این نعمت عظیم یعنی قرآن مجید را نازل فرموده است.

صدقه فطر بر هر مسلمانی که زندگی متوسط و آرامی داشته باشد ؛ بر زن و مرد و بالغ و نابالغ واجب است و آنکسی که بیشتر از ضروریات اصلی دارائی داشته باشد صدقه فطر بر آن واجب است و برای واجب شدن صدقه فطر ضروری نیست که مثل حکم زکات یک سال بر مال شخص بگذرد بلکه اگر از چند لحظه قبل از طلوع فجر نیز خداوند (ج) کسی را صاحب ثروتی ساخت پس صدقه فطر بر وی واجب میگردد

در روایات مختلف است که لیلة القدر در دهه آخر ماه ماه مبارک رمضان است و از جضرت عایشه (رض) روایت است که حضرت محمد(ص) فرمودند:« لیلة القدر را در ده شب آخر ماه مبارک رمضان و در شب های طاق جستجو کنید.»(صحیح البخاری)

از حضرت عایشه (رض) روایت است که رسول الله (ص) در دهه اخیر رمضان چنان به ذکر و عبادت توجه خاص میفرمودند که در ایام دیگر نمی فرمودند رسول اکرم (ص) در این شب بیش از پیش به سجده و قیام و ذکر و تسبیح ترغیب نموده فرمودند: « هنگامیکه لیلةالقدر می آید پس جبرئیل امین با جمع کثیری از ملائکه به زمین فرود می آیند و برای آن بنده دعای رحمت و مغفرت میکنند که ایستاده و نشسته به ذکر و یا عبادت خداوند(ج) مشغول میباشد» و همچنین ارشاد فرمودند که: « ای مردم بر شما ماهی آمده است که در آن شبی است که از هزار ماه افضل است . آن کسی که از این شب محروم ماند پس وی از همه امور خیر محروم گردیده است و در این شب کسی از خیر و برکت محروم میگردد که وی واقعا محروم است»(ابن ماجه)

در شب قدر هر دعای که انسان به درگاه خدای متعال بکند مورد قبول واقع میشود و بیان حضرت عایشه (رض) است که: من به رسول کریم (ص) گفتم که اگر برایم معلوم گردد که کدام شب لیلة القدر است به من بگوئید که در آن شب چه دعای بکنم؟رسول خدا(ص) فرمودند این دعا را بخوان:« اللهم انک عفو کریم تحب العفو فاعف عنی» یعنی ای بار خدایا ! تو نهایت آمرزنده و بخشنده ای و آمرزش برایت پسندیده است پس خطا های مرا عفو کن.»

امیدواریم که خداوند توفیق عنایت فرماید تا از جمله مقربان درگاهش گردیده و با انجام فرائض واجبات و سنن و مستحبات و شب زنده داری در این ماه پر فیض این شب متبرک را هم دریابیم و با دعا و نیایش از خداوند(ج) بخواهیم که گناهان ما را عفو کرده و حاجات ما را بر آورده سازد.

و ما توفیقی الا باالله تا اینجا فقه اهل سنت.

 

احکام روزه بر گرفته از فقه شیعه وسنی

سؤال (1): شخصى در ماه مبارک رمضان دوبار محتلم شده بفاصله دو روز وبخاطرش هست که یک غسل کرده ، نمى داند این غسل بعد از احتلام اول بوده که نمازها و روزه هاى بعد از احتلام دوم را قضا کند ، یااین غسل بعد از احتلام دوم بوده که فقط همان یکى دو روز بعد از احتلام اول را قضا نماید ؟

جواب : مى تواند اکتفاء به اقل نماید ، هرچند که اتیان اکثر افضل است .

سؤال (2): بدل از کفاره روزه که یک مد گندم یاجو است ، آیا مى شود قیمت آن را داد ؟

جواب : قیمت کفایت نمى کند .

سؤال (3): اگر روزه دار بى اندازه تشنه شود که بترسد ضرر یامرگ را وآب بیاشامد روزه او باطل است ؟ آیا قضا وکفاره دارد یانه ؟

جواب : چنانچه بمقدار دفع ضررى که قابل تحمل نیست عادةً یامستلزم هلاک باشد مانعى ندارد ، وواجب است امساک وبعداً قضاء آن را بجا آورد وکفاره ندارد .

سؤال (4): در جماع باقصد دخول اگر کمتر از ختنه گاه داخل شود ومنى هم بیرون نیاید روزه باطل مى شود یانه ؟

جواب : باقصد دخول باطل مى شود ولى واجبست امساک وبعداً قضاء آن را بجا آورد ، ودر صورتى که مفطر دیگرى بجا نیاورده کفاره ندارد .

سؤال (5): اگر در روزه نذر وقسم وامثال آن تااذان صبح جنب بماند ولى از روى عمد نباشد وآن نذر یاقسم براى روز معین نباشد ، آیا جایز است آن روز افطار کند بعد روز دیگرى را روزه بگیرد یانه ؟ واگر افطار کند موجب کفاره مى شود یانه ؟

جواب : جایز است ان روز را افطار کند وکفاره ندارد .

سؤال (6): اگر روزه دار را مجبور کنند روزه خود را به چیز حرام باطل کند ، او نیز به جهت دفع خطر یاضرر انجام دهد ، آیا کفاره وقضا دارد یانه ؟

جواب : قضاء دارد وکفاره ندارد .

سؤال (7): اگر زنى عمداً روزه خود را ابطال کند وبعد عذرى مانند حیض یانفاس یامرض براى او پیدا شود ، کفاره بر او واجب است ؟

جواب : قضاء دارد وکفاره ندارد .

سؤال (8): اگر روزه دار زن خود را مجبور به جماع کند ودر بین جماع زن راضى شود - چگونه مى شود باداشتن غریزه جنسى راضى نشود -آیا بنابر احتیاط واجب مرد دو کفاره وزن یک کفاره بدهد ودر صورتى که زن مالى ندارد آیا واجب است از شوهر بگیرد وکفاره بدهد ؟

جواب : ممکن است که زن تاآخر راضى نباشد هر چند که طبع مائل است لکن چون شرعاً حرام است راضى نیست ، واگر راضى شد باید على الاحوط از مال خود کفاره بدهد ، واگر متمکن از کفاره نبود استغفار نماید وعند التمکن کفاره بدهد .

سؤال (9): کسى که به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمى گیرد نمى تواند زن خود را مجبور به جماع کند ، ولى اگر او را مجبور نماید ، کفاره بر مرد واجب نیست ، زن که باید مطیع شوهر باشد الا حج ، آیا در هر حال کفاره بر او واجب مى شود ؟

جواب : بر زن اطاعت شوهر واجب نیست در جماع در روزه واجب معیّن .

سؤال (10): اگر در هواى صاف به واسطه تاریکى یقین کند مغرب شده وافطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده ویا در هواى ابرى به اطمینان اینکه مغرب شده افطار کند بعد معلوم شود مغرب نبوده آیا قضا لازم است ؟

جواب : اگر در هواى صاف به واسطه تاریکى یقین به مغرب نمود وافطار نمود وبعد خلاف آن معلوم شد قضاء باید نماید وکفاره ندارد ، ولى اگر در هواى ابر به اطمینان این که مغرب شده افطار نمود نه قضاء دارد ونه کفاره (به جهت دلیل خاص) .

سؤال (11): اگر روزه نذرى معین به گردن دارد ودر سفر است وممکن هم نیست قصد ده روز کند وروزه بگیرد ، کفاره دارد یانه ؟ واگر به عنوان فرار از روزه نذرى معین سفر کند ، قضا دارد کفاره هم دارد یانه ؟ واگر نذر کرده در مسافرت روزه بگیرد ، چون در سفر روزه باطل است منعقد مى شود یانه ؟

جواب : اگر متمکن از روزه نشود کفاره ندارد ، وچنانچه متعمداً روزى را که نذر کرده معیناً روزه بگیرد ، روزه نگرفت ، کفاره حنث نذر بر او واجب مى شود ، واگر نذر کرده که در سفر روزه بگیرد نذر منعقد مى شود وروزه اش صحیح است به جهت دلیل خاص .

سؤال (12): اگر ماه رمضان بیست ونه روز باشد وشب سى ام ماه دیده شود یک روز از سى روز کم است باید قضا کند یانه ؟

جواب : چون که ممکن است ماه رمضان بیست ونه روز شود لذا قطع به اشتغال ذمه ندارد وقضاء لازم نیست .

سؤال (13): اگر روزه دارد در یک روز ماه رمضان چند دفعه جماع کند براى هر دفعه یک کفاره واجب مى شود ، لکن بعد از دفعه اول روزه دار نیست گرچه جماع حرام باشد پس به جهت کفاره واجب است ؟

جواب : به نص خاص ثابت شده ولعله جهت احترام شهر رمضان است هر چند که در مرتبه بعد صائم نیست .

سؤال (14): کسى که به سبب پیرى نمى تواند روزه بگیرد ، یابراى او مشقت دارد روزه بر او واجب نیست ، مشقت را توضیح دهید نسبت به اشخاص ؟

جواب : مقصود آنست که شخص پیر چه آن که اصلاً نتواند یاآن که زائد بر مشقت متعارفه مشقت بیشترى داشته باشد که عادةً نزد عرف قابل تحمل نباشد مثلاً وقتى که روزه مى گیرد بالکل از کار مى افتد وقدرت انجام کارهاى عادى خود را ندارد.

سؤال (15): کسى که مى داند روزه براى او ضرر ندارد ودکتر حاذق ومسلمان که خودش روزه مى گیرد بگوید روزه شما ضرر دارد واز گفتن دکتر احتمال ضرر هم ندهد ، باید روزه بگیرد یانه ؟

جواب : چنانچه اتفاقاً از باب این که شخص به حال خود از دیگران ابصر است وبه گفته دکتر که ضرر دارد احتمال ضرر نداد وگفته دیگرى موجب احتمال ضرر برایش نشد ، چنین شخصى به عقیده خود باید روزه بگیرد .

سؤال (16): اگر انسان احتمال بدهد که روزه برایش ضرر دارد واحتمال او در نظر مردم بجا باشد نباید روزه بگیرد ، واگر روزه بگیرد صحیح نیست ، مثل چه ؟

جواب : مثل اینکه روزه موجب ضعف چشم مى شود یاموجب ایجاد مرض یاشدت آن مى شود .

سؤال (17): اول ماه باپیشگوئى منجمین ثابت نمى شود ، ولى اگر انسان از گفته آنان یقین پیدا کند باید به آن عمل کند ؟

جواب : پیش گوئى منجمین حجت نیست ولى اگر اتفاقاً از گفته آنها یقین پیدا کند یقین براى او حجت است نه قول منجمین .

سؤال (18): براى روزه داران براى عید فطر اختلاف مى شود ، یک جا سه شنبه ویک جا دوشنبه ، هذا الیوم مراد یک روز است یاچند روز ؟ اگر قبل از ظهر ماه دیده شود آن روز اوّل ماه است ؟ واگر بعد از ظهر دیده شود آن شب اول ماه است ؟ وآیا بااین وسایلى که امروزه در دست است دلیلى براى رفع اختلاف نیست ؟

جواب : همان نحو که در توضیح مرقوم است صحیح است ومانعى نیست که براى بعضى اول ماه دوشنبه باشد وبراى بعضى سه شنبه ، وهر کدام عید او وهذا الیوم او اول ماه او باشد ، کما این که براى بعضى ساعت 11 اول زوال است وبراى بعضى 12 ، وبراى بعضى ساعت 10 اول زوال است ، وهرکدام باید در زوال خود نماز بخواند نه قبل ، واخبار در دیدن ماه قبل از ظهر مختلف است ، وبعضى اخبار صحاح دلالت مى کند بر این که علامت اول ماه است ، ولکن اصحاب از آن اعراض نموده اند ، واعراض موجب وهن آن شده است ، وآیة الله خوئى (قدس سره) به آن عمل کرده است ، جواهر جلد 16 صفحه 366 و 367 و 368 ، وسائل جلد 7 صفحه 200 - 202 باب 8 ، احکام شهر رمضان ، واما وسائل امروزه جدیده پس به آن اعتبارى نیست ، وباید باچشم عادى دیده شود .

سؤال (19): کسى که از طرف چند نفر نیابت دارد روزه بگیرد ، اگر بعد از فجر شک کند که براى کدام یک از منوب عنه ها روزه گرفته ، حکم روزه او چی��ت ؟ آیا مى تواند نیت را به یک نفر معین عدول دهد ؟ وحکم مسأله قبل از زوال وبعد از زوال فرق مى کند ؟

جو��ب : به قصد همان شخصى که اول روز قصد او کرده بوده تمام کند واگر مى خواهد افطار نماید ، ونمى تواند به دیگرى عدول نماید ونمى تواند این روزه را براى هیچکدام ظاهراً حساب نماید ، نعم اگر اجیر براى دو نفر بوده روز بعد روزه بگیرد به قصد آن دیگرى که براى او روزه نگرفته بوده واقعاً ، پس نتیجه براى هر کدام یکروز روزه گرفته .

سؤال (20): کسى که از طرف چند نفر نیاب روزه دارد ، اگر بلا تعیین وعدم قصد نیابت روزه بگیرد ، آیا روزه براى خودش حساب مى شود ؟ یابراى منوب عنه ؟

جواب : چون که قصد نیابت ننموده براى منوب عنه حساب نمى شود وچون که قصد قضاء ننموده قضاء خودش هم حساب نمى شود .

سؤال (21): اگر مردد است که قصد روزه را لنفسه کرده یاللمنوب عنه ، حکمش چیست ؟

جواب : نمى تواند براى منوب عنه حساب نماید .

سوأل (22): کسى که روزه واجب بگردن خودش هست قضاءً یاکفارةً یانذراً ، آیا مى تواند نیابةً عن الغیر روزه بگیرد ؟

جواب : مى تواند نیاب بگیرد .

سؤال (23): در فرض صحت روزه نیابتى ، آیا مى تواند عدول به روزه قضا وبالعکس یانه ؟

جواب : نمى تواند عدول نماید .

سؤال (24): اگر خواب بر انسان غلبه کند ونماز عشاء قضا شود کفاره آن چیست؟

جواب : اقوى عدم کفاره است ، لکن احوط آنست که فرداى آن روز را روزه بگیرد .

سؤال (25): بعضى از زنها قرص مى خورند یا آمپول مى زنند تا از عادت ماهانه جلو گیرى کنند براى کامل روزه گرفتن ماه مبارک یابراى انجام مناسک حج وعمره در وقت معین ، آیا با خوردن قرص وروزه وحج آنها صحیح است و در ماههاى دیگر چه حکمى دارد ؟

جواب : در مفروض سؤال منع از حیض بنحو موقت جایز است در رمضان وایام حج وغیر اینها .

سؤال (26): ماه مبارک رمضان دائماً در پاکستان اختلاف رؤیت مى شود که بعض سروران گذشته افق را متحد مى دانستند ومسأله حل بود ، حضرتعالى بفرمائید در صورت عدم رؤیت هلال اول ماه یاآخر ماه سى روز روزه بگیرند یاباید مطابق فتواى مرجع تقلید خود عمل کنند ؟

جواب : اگر ماه در بلدى دیده شد از براى بلدهاى دیگر که در افق باهم موافق مى باشند کافى است وبراى شهرهاى دیگر که اختلاف افق دارند بنحوى که ممکن است که در یکى دیده شود ودر دیگرى دیده نشود کافى نیست .

سؤال (27): اگر شب اول نیت تمام ماه رمضان را نموده است ، چرا بعد از ظهر نتواند نیت روزه واجب نماید ؟

جواب : مثلاً اگر مسافر یامریض بوده که نمى توانسته قصد روزه نماید چنین شخصى بعد از ظهر اگر شفا یافت یا از سفر برگشت نمى تواند قصد روزه نماید ، ونیت تمام ماه رمضان شامل حال سفر ومرض نمى شود .

سؤال (28) : اگر روزه دار به خدا دروغ ببندد چه کفاره اى بر او واجب مى شود؟

جواب :اگر روزه دارى دروغى را به خدا و پیغمبر (صلى الله علیه وآله)نسبت دهد ، اگر چه روزه خود را به چیز حرام باطل کرده ، ولى کفاره جمع ندارد.

سؤال (29): دکتر مى گوید روزه براى شما ضرر دارد ، این شخص باید بگیرد

ومریض شود وبدکتر رجوع کند چون ضرر را نمى داند ؟

جواب : چنانچه از گفته دکتر برایش اطمینان حاصل شود که ضرر دارد باید روزه نگیرد .

سؤال (30): کسى که به واسطه پیرى نمى تواند روزه بگیرد وروزه بر او واجب نیست ، بعداً قضا هم ندارد آیا کفاره براو واجب است ؟

جواب : بله ، چون که هم آیه داریم وهم روایت بر وجوب کفاره که مدّ باشد .

سؤال (31): بابت کفاره روزه باید طعام بدهد ، هرگاه وجه طعام را بدهد به فقیر که صرف طعام اهل بیت نماید به دفعات ، جایز مى دانید یاخیر ؟

جواب : چنانچه عمداً افطار کرده باید به شصت نفر مختلف داد اما کفارات غیر از عمد به دفعات به یک اهل بیت دادن اشکال ندارد ، لکن باید طعام بدهد نه وجه آن .

سؤال (32): مریضى است در بیمارستان تحت معالجه دکترها در ماه مبارک رمضان ، وبر اساس تشخیص دکترها راه معالجه منحصر است به تجزیه منى مریض ، وچون مریض مجرد است وهمسر ندارد گرفتن منى متوقف است بر استمناء آنهم در ماه مبارک رمضان ، متمنى است حکم اصل استمناء وسپس حکم روزه مریض را تفصیلاً بیان بفرمائید ؟

جواب : مخفى نباشد که استمناء از نظر شریعت مقدسه اسلام حرام ومبغوض است ، بنابر این تاممکن است باید سعى کرد از طریق حلال منى را به دست آورد ، ولو این که باعقد موقت همسرى انتخاب نماید ، ولى در صورتى که انتخاب همسر موقت ممکن نباشد واگر مرض هم علاج نشود خطرناک خواهد بود به طورى که موجب هلاکت یانقص عضو یامشقت فراوان باشد که در این صورت استمناء ضرورى خواهد بود وبلا مانع است ولکن در روز ماه مبارک اقدام به استمناء نکند ، واگر مى تواند باید صبر کند تاماه مبارک منقضى شود ، ودر صورتى که نمى تواند صبر کند ، یاتأخیر براى او ضرر مهمى دارد ، سعى کند در روز ماه مبارک این عمل را انجام ندهد ، واگر احیاناً در شب غیر ممکن است وضرورت دارد که روز انجام دهد ، باید تاحد مسافت شرعى مسافرت کند تاروزه او باطل شود ، سپس اقدام نماید ، ولى در صورتى که نه شب مى تواند اقدام کند ، ونه مسافرت براى او ممکن مى باشد ، باتوجه به ضرورت معالجه وعدم امکان تأخیر ، اقدام مجاز خواهد بود ، ودر این صورت تنها روزه آن روز را قضا مى نماید ، وکفاره بعهده او نخواهد بود .

سؤال (33): کسى که در اثناء نماز در حال روزه اخلاط سینه به فضاء دهان او رسیده ، وحفظ روزه متوقف بر باطل کردن نماز است ، ووقت هم تنگ باشد ، آیا باید نماز را باطل کند یاروزه را ؟

جواب : باید بادست یاغیر آن اخلاط را بیرون آورد بنحوى که تلفظ نشود لذا توقف بر ابطال نماز ندارد ، وبر فرض محال اگر توقف داشت داخل در مسأله اهم ومهم مى شود ، ودر صورت تساوى یاعدم علم به أهم تخییر است .

سؤال (34): کسى که در ماه مبارک رمضان روزه غیر رمضان را نیت کند عمداً، فرموده اند نه روزه ماه رمضان حساب مى شود ونه روزه اى که نیت کرده ، آیا گرفتن قضاء این روزه کافیست ؟ یاکفاره هم باید بدهد ؟

جواب : فقط قضاء لازم است .

سؤال (35): براى صحت روزه مسافرى که قبل از ظهر به وطن میرسد ، آیا رسیدن به حد ترخص کافى است یاباید به خود شهر برسد ؟ ونیز مسافرى که بعد از ظهر سفر مى کند ، اعتبار به حد ترخص است یاخروج از بلد ؟

جواب : اعتبار به بلد است .

سؤال (36): آیا اگر دود به مشام برسد ، روزه را باطل مى کند یانه ؟

جواب : صرف رسیدن دود به مشام مب��ل روزه نیست ، رجوع به مفطرات صوم نمائید در توضیح ، مسأله 1612 .

سؤال (37): مبتلا به یبوست باخوردن ملیّنات اثرى نمى بیند ، اگر در ماه رمضان باجهل به حکم باآب إماله کند چگونه حکمى دارد ؟ ده سال بدین منوال بوده ، وبه گفته خودش مضطربوده به حقنه ، روزه هاى گذشته او چه صورت شرعى دارد وچگونه قضا کند ؟

جواب : اگر مى تواند به إماله در شب اکتفا کند وروزه بگیرد ، واجب است روزه بگیرد ، ودر روزه هاى گذشته اگر متوجه به مشکوک بودن مسئله بوده ومراجعه نکرده واجب است بر او قضاء وکفاره ، اما اگر معتقد بوده اماله به روزه ضررى ندارد ، واصلاً به سؤال کردن توجه نداشته ، جاهل قاصر است وقضا دارد ولى کفاره ندارد ، واگر مضطر به اماله در روز است قضا هم ندارد ، فقط باید براى هر روز یک مدّ طعام فدیه بدهد .

سؤال (38): در حال روزه دندان کشیدن وبلعیدن خون اختیاراً واز روى جهل به حرمت چه حکمى دارد ؟

جواب : اگر قطع به حرمت داشته قضا دارد بدون کفاره ، واگر شک داشته باید سؤال از حکم مى کرد یااحتیاط مینمود ، وگرنه هم قضا دارد هم کفاره ، واحوط کفاره جمع بدهد ، به مسأله 1668 توضیح مراجع شود .

سؤال (39): اگر کسى با زن اجنبیه در ماه رمضان ملاعبه کند وانزال نشود چه حکمى دارد ؟

جواب : اگر قصد انزال نداشته وعادتش هم همین بوده که باملاعبه انزال نمى شده ، روزه باطل نیست ، ولى باید فوراً توبه کند ، زیرا خداوند از پرهیز کاران مى پذیرد .

سؤال (40): کسى که روزه قضا بگردن دارد ، مى تواند روزه استیجارى بگیرد یانه ؟ وآیا فرقى بین نماز وروزه هست یانه ؟

جواب : کسى که خود نماز قضا دارد جایز است هم نماز مستحبى بخواند هم استیجارى ، اما اگر روزه قضا دارد ، جایز نیست روزه مستحبى بگیرد ، واقوى جواز استیجارى است .

سؤال (41): روزه راننده اى که در خط ویژه مثلاً در قم تاکمتر از 22 کیلومتر کرایه کار مى کند و اتفاقا به تهران رود که هیچوقت نمیرفته چه حکمى دارد؟

جواب : اگر شغل او رانندگى فوق مسافت شرعى است ، تمام است گرچه سفر به جاى دورترى برایش اتفاق بیفتد .

سؤال (42): کسى که هر ماه یک بار یادو بار سفر مى کند ، مثلاً از قم به تهران براى خـرید جنـس ، در ماه رمضان اگر بعد از ظهر بوطن بازگردد چه حکمى دارد آیا مى تواند دو روز یاسه روز باقى بماند یاروزه اش باطل است ؟

جواب : سفر یک بار ودو بار در ماه اورا در شمار کسانى که شغلشان سفر است قرار نمى دهد پس نمازش قصر وروزه اش را ترک کند .

سؤال (43): راننده اى در اهواز در یکى از شرکتها کار مى کند ، وگاهى از طرف شرکت مأموریت به تهران دارد ، حکم روزه اش چیست ؟

جواب : اگر کارش در شرکت رانندگى در مسافت شرعى وبیشتر است شغلش سفر است ، واگر رفتنش به تهران از همین قبیل است وبه اعتبار شغل اوست نماز وروزه تمام وصحیح است .

سؤال (44): شخصى از باغ خود به جائى که مربوط به زراعت است سفر مى کند وبعد از زوال به جاى خود بر مى گردد روزه اش چه صورت پیدا مى کند ؟

جواب : اگر به حد شرعى قبل از ظهر سفر کرد وبعد از ظهر برگشت روزه او صحیح نیست وآن در صورتى است که شغل او سفر نباشد .

سؤال (45):شخصى روزه خود را عمدا باطل نموده ،اگر قبل او ظهر سفر نماید کفاره بر او واجب است یا خیر؟

جواب : کسى که عمدا روزه خود را باطل کرده ، اگر بعد از ظهر مسافرت کند ، یا پیش از ظهر براى فرار از کفاره سفرنماید کفاره از او ساقط نمى شود،بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتى براى او پیش آید، بنابر اقوى کفاره براو واجب است .

سؤال (46): براى روزه چه وقت باید نیت کرد وآیا نیت بدون لفظ جایز است؟

جواب : مراجعه کنید به توضیح المسائل ما ص 289 باب نیت .

سؤال (47): اگر پسر به سن 15 سالگى رسید ، آیا نماز وروزه بر او واجب مى شود و بعضى که به این سن مى رسند وامور دین را درک نمى کنند چه حکمى دارند ؟

جواب : اگر علامات بلوغ که 15 سال واحتلام وغیره است در او دیده شد نماز وروزه بر او واجب مى شود وباید احکام آن را یاد بگیرد .

سؤال (48): روزه دار غسل جنابت را ترک کرده یابراى ضیق وقت ، یاسردى آب ، یابلد نبودن تیمّم ، وچه بسا جاهل به حکم تیمم هم باشد ؟

جواب : مراجعه شود به مسأله 1628 توضیح المسائل ما (باقیماندن عمدى بر جنابت) .

سؤال (49): آیا بمجرد شنیدن اذان (الله اکبر) مى شود افطار کرد ، یاباید تا آخر اذان صبر کرد ؟

جواب : باید اطمینان به دخول وقت داشت .

سؤال (50): در حال خوردن سحرى مؤذن مى گوید (امساک کنید) ولى اذان شروع نشده ، آیا باید دست کشید ؟ یاخوردن جایز است تاشروع اذان ؟ وچه بسا اذان شروع مى شود ودر دهان لقمه اى است ، آیا باید بیرون آورد ؟

جواب : چنانچه از قول مؤذن اطمینان حاصل مى کند باید خود دارى کند .

سؤال (51): نسبت به راننده وگله دار ، وامثال آنها گفته مى شود : اگر کارش در کمتر از مسافت شرعى است واتفاقاً سفرى کند گرچه مربوط به کار خود باشد باید نماز را شکسته بخواند ، آیا روزه اش باطل مى شود ؟

جواب : روزه تابع نماز است ، اگر نماز شکسته شد افطار کند ، واگر تمام بود روزه صحیح است .

سؤال (52): روزدارى مسقط الرأس او قم است ، ولى ده سال است ساکن تهران شده ، ودر قم خانه یاباغ دارد ، اگر به قم بیاید باید روزه باشد ؟

جواب : تااز وطن سابق خود اعراض نکرده نماز تمام وروزه صحیح است .

سؤال (53): اگر از شب نیت دارد به سفر برود وقبل از ظهر برگردد ، بعد از برگشتن نیت را تجدید کند و یالازم نیست؟

جواب : چنانچه در سفر افطار نکرده تجدید نیت واجب است .

سؤال (54): آیا به جاى یک مد گندم وآرد گندم مى شود حبوبات مثل عدس ونخود یاپول نقد داد ؟

جواب : اشکالى ندارد ، ولى در پول لازم است طرف را وکیل کند در خرید گندم وسپس به عنوان کفاره خودش قبول کند .

سؤال (55): نیت یوم الشک چگونه است ؟ آیا نیت شعبان کند یارمضان ؟

جواب : نیت شعبان کند ، اگر رمضان نبود که به نیت خودش است ، وگرنه قهراً از رمضان حساب مى شود .

سؤال (56): شخصى جاهل بحکم است ، بعدها برایش معلوم مى شود در حـال روزه در آب ارتماس کرده ، یابه خدا ورسول دروغ بسته ، چه صورت دارد ؟

جواب : چنانچه جاهل قاصر است (یعنى اصلاً نمى داند حکمى هست) قضا دارد ، وچنانچه جاهل مقصر است (یعنى مى داند حکمى هست ولى سؤال نمى کند) قضا وکفاره هر دو بر او واجب است .

سؤال (57): کسى که نمى داند چگونه نیت کند چه صورت دارد ؟ آیا به امارات مانند بیدار شدن براى خوردن سحرى مى شود اکتفا کرد یانه ؟

جواب : همان خود دارى کردن در ماه رمضان نیت اوست .

سؤال (58): علما مى گویند در نیت استمرار لازم است ، واگر در بین روز قصد افطار کند روزه اش باطل مى شود گرچه چیزى نخورد ، آیا معنایش مجرد عزم بر خوردن است ؟ یااراده خوردن کند وسپس از اراده خود برگردد ؟

جواب : در هر دو صورت روزه باطل مى شود .

سؤال (59): معناى اماله کردن باآب یامایعات دیگر چیست و اماله به غیر مایع یعنى چه ؟

جواب : مقصود از غیر مایع چیز جامد است مانند شیاف .

سؤال (60): آیا دود سیگار مفطر است ، به طورى که روزه دار بوى دود را احساس مى کند ، نه اینکه وارد دهان کند؟

جواب : خود دود مفطر است بنابر احوط ، ولى بوى آن مفطر نیست .

سؤال (61): حکم دود وبخار حمام براى روزه دار چیست ؟

جواب : توضیح المسائل ما مسأله 1614 را به بینید .

سؤال (62): بعضى از جوانها در خیابان آشکارا در برابر مردم سیگار مى کشند، آیا سلام کردن یاآب وخوراک دادن بانها یادعوت آنها جایز است یانه ؟

جواب : کسى که آشکار افطار مى کند اول باید او را نهى از منکر کرد اگر فایده نداشت از او قطع رابطه شود تاترک کند .

سؤال (63): آیا جایز است مرد در روزه ماه رمضان بازن خود ملاعبه کند یااورا ببوسد ، بااطمینان به اینکه منى از او خارج نمى شود واگر متعمد نباشد وانزال شود چه حکمى دارد ؟

جواب : مراجعه شود به توضیح المسائل ما مسأله 1604 .

سؤال (64): کسى که در روز ماه رمضان محتلم مى شود ، آیا واجب است زود غسل کند ؟

جواب : مبادرت به غسل واجب نیست .

سؤال (65): آیا براى روزه دار جایز است مسواک بزند بارعایت احتیاط ؟

جواب : بامراعات اشکالى ندارد .

سؤال (66): اگر روزه دار براى نماز مسواک بزند وبارطوبت بیرون بیاورد وباز در دهان ببرد چه حکمى دارد ؟

جواب : به مسأله 1582 توضیح المسائل ما مراجعه کنید .

سؤال (67): مریضى که تنگى نفس دارد ومى خواهد روزه بگیرد ، آیا جایز است از دستگاه تنفس استفاده کند ؟

جواب : اگر غیر از هوا چیز دیگرى در آن نباشد اشکال ندارد .

سؤال (68): استفاده از آمپولهاى مغذّى ومقوّى در رگ براى مریض آیا از مفطرات است ؟

جواب : احوط ترک آن است .

سؤال (69): مریضى است که ناچار باید روى برنامه دوا بخورد ، واگر دوا نخورد وترک شود ، ضرر مى بیند ، براى روزه چه کند ؟

جواب : چنانچه مضطر به خوردن دوا در روز است جایز است دوا بخورد وروزه را قضا کند .

سؤال (70): کسى که نیت را فراموش کند وقبل از ظهر یادش بیاید چه باید بکند ؟

جواب : به مسأله 3 و 15 توضیح المسائل ما مراجعه کنید .

سؤال (71): معناى این عبارت چیست (اگر مضطر شد افطار کند ، افطار جایز است ولى بمقدار ضرورت) ؟

جواب : اگر تشنگى شدید شود که تحمل نمى شود وبترسد که بمیرد یامرض دیگرى بگیرد ، جایز است باندازه اى که اورا از مرگ نجات دهد افطار کند وبقیه روز را خود دارى کند ونیز به مسأله 1590 مراجعه شود .

سؤال (72): شخصى زن ندارد وقدرت بر ازدواج هم ندارد ، ولى نیروى جنسى خیلى قوى دارد ، به طورى که اگر جماع نکند حالت روانى بخود مى گیرد ، ومى داند که استمناء نیز حرام است ، به طبیب هم مراجعه کرده ، طبیب براى او همان عمل را تجویز کرده ، وراهى بغیر آن نمى یابد ، چه کار کند ؟

جواب : از پیامبر صلى الله علیه وآله نقل شده که امثال او را امر کرده به روزه ، زیرا روزه شهوت را کم مى کند.

شرایط روزه ماه رمضان

1ـ شرایط وجوب روزه  :

1- اینکه انسان از اول طلوع فجر به حد بلوغ شرعى رسیده باشد .

رسیدن به حد بلوغ شرعى به یکى از این چند امر حاصل مى شود  :

الف ـ اگر پسر است پانزده سالش کامل وداخل در شانزده سالگى شود واگر دختر است نه سالش کامل وداخل در ده سالگى شود .

ب ـ موى زبر و خشن بر زهار و بالاى عورت پسر یا دختر بروید .

ج ـ خارج شدن منى از پسر چه در خواب چه در بیدارى و خارج شدن خون حیض از دختر .

البته دیدن خون حیض بتنهائى بلوغ را اثبات نمى کند ، بلکه اگر شک کردند در اینکه نه سالش تمام شده یانه ، دیدن خون نشانگر این است که نه سالش تمام شده است، واما اگر یقین داشته باشند که نه سالش تمام نشده و خون ببیند ، این خون استحاضه است اگر چه داراى صفات حیض باشد .

همچنین روئیدن موى خشن در دختر اطمینان مى آورد به اینکه دختر نه سالش تمام شده است ولى در جائى که یقین داریم دختر داخل درده سال نشده ، بلوغ را اثبات نمى کند .

2ـ اینکه در تمام روز عاقل باشد .

3ـ در روز بیهوش نشده باشد .

4ـ مرضى نداشته باشد که روزه برایش ضرر داشته باشد.

5ـ مسافر نباشد یا در سفرى باشد که نمازش شکسته نمى شود . ( وفصل جداگانه اى براى احکام مسافر در ماه رمضان قرار خواهیم داد ) .

6ـ اینکه زن حتى براى لحظه اى در روز حیض یانفاس نباشد .

 

یادآورى

این شرائطى که ذکر شد ، شرایط وجوب روزه بود . پس هر کسى که واجد این شرایط باشد روزه بر او واجب است .

ولکن آیا روزه این شخص صحیح ومقبول است یا نه ، متوقف بر شرایط دیگرى است که شرایط صحت نامیده مى شود .

پس کسى که داراى شرایط وجوب وشرایط صحت باشد روزه بر او واجب است ( بخاطر دارا بودن شرایط وجوب ) وروزه اش نیز صحیح ومقبول خواهد بود ( بخاطر دارا بودن شرایط صحت ) .

2ـ شرایط صحت روزه  :

1ـ تمام شرائطى که در وجوب روزه ذکر شد غیر از شرط بلوغ ، زیرا روزه غیر بالغ نیز صحیح است ، ولى روزه مجنون
ومریض ومسافر وحائض ونفساء صحیح نیست .

2ـ اسلام

3ـ اینکه روزه دار مست نباشد .

4ـ نیت و قصد قربت به خداوند از اذان صبح تا اذان مغرب ، و فصل جداگانه اى در باب نیت و احکام آن خواهد آمد .

5ـ از تمام چیزهائى که روزه را باطل مى کند ( مفطرات ) خوددارى کند که شرح آن خواهد آمد .

6ـ اگر در شب جنب شده باشد قبل از اذان صبح غسل جنابت کند .

7ـ اگر زن قبل از طلوع فجر ( اذان صبح ) از حیض یا نفاس پاک شد غسل کند .

8ـ زن اگر مستحاضه کثیره یامتوسطه است غسلهایش را در روز انجام دهد .

« مسائل »

1ـ اگر دیوانه قبل از طلوع فجر عاقل شود روزه آن روز بر او واجب مى شود .

ولى اگر در بین روز عاقل شود ، اگر چه کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده ، روزه بر او واجب نیست بلکه مستحب است از چیزهائى که روزه را باطل مى کند خود دارى کند مگر آنکه در شب قبل ، قبل از آنکه دیوانه شود نیت روزه کند ، بعد از آن دیوانه شود و در روز عاقل شود که در این صورت باید بنابر احتیاط واجب روزه آن روز را تمام کند ، و قضاى آن را هم بجا آورد و همچنین است کسى که در شب نیت کرده بعد مست یا بیهوش شود و در روز ، مستى او زائل شود یا بهوش آید .

2ـ اگر مریض در روز ماه رمضان بعد از ظهر حالش خوب شد مى تواند آنروز را افطار کند ، ولى اگر قبل از
ظهر حالش خوب شد وچیزى از مفطرات را انجام نداده باشد ، بنابر احتیاط واجب باید نیت کند وآنروز را روزه بگیرد  .

3ـ روزه براى حائض ونفساء جایز نیست، و بمحض دیدن خون روزه آنها باطل مى شود .

 

چیزهائى که روزه را باطل مى کند

مفطرات

1ـ 2ـ خوردن وآشامیدن  : پس اگر روزه دار غذا یانوشیدنى را وارد معده کند ، چه از راه معمول ومتعارف ( دهان ) وچه از راه غیر متعارف ( بینى ) ، روزه اش باطل مى شود .

3ـ جماع  : اگر به مقدار حشفه ، ( یعنى ختنه گاه وآن سر آلت است تا محل ختنه ) داخل شود ، چه منى بیرون بیاید وچه بیرون نیاید ، روزه باطل مى شود ، ولى اگر کمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود ومنى هم بیرون نیاید ، روزه باطل نمى شود .

4ـ استمناء  : اگر روزه دار استمناء کند ، یعنى با خود کارى کند که منى از او خارج شود، روزه اش باطل مى شود .

5ـ دروغ بستن به خدا وپیغمبر (صلى الله علیه وآله وسلم)روزه را باطل مى کند و دروغ بستن بر بقیه معصومین یعنى حضرت زهراء سلام الله علیها ودوازده امام  (علیهم السلام)وبقیه پیغمبران وجانشینان پیغمبران هم بنابر احتیاط واجب روزه را باطل مى کند .

6ـ فروبردن تمام سر در آب مبطل روزه است ، فرقى ندارد که بقیه بدنش در آب باشد یا نباشد .

7ـ باقى ماندن بر جنابت وحیض ونفاس تااذان صبح بصورت عمدى ، روزه ماه رمضان و قضاى آن را باطل مى کند . بلکه در قضاى ماه رمضان اگر تا صبح بر جنابت باقى بود روزه او باطل مى شود حتى اگر بصورت غیر عمد باشد .

همچنین در واجب موسّع ، که مقید به روز خاصى نیست ، مثل روزه نذر غیر معین اگر بصورت غیر عمدى تا صبح بر جنابت باقى بماند ، احتیاط مستحب بطلان آن است .

8ـ رساندن غبار غلیظ به حلق مبطل روزه است بنابر احتیاط واجب ، وبنابر احتیاط واجب باید غبارى را هم که غلیظ نیست به حلق نرساند .

وهمچنین بنابر احتیاط واجب دود غلیظ وبخار غلیظ نیز مانند غبار ، روزه را باطل مى کند .

9ـ اماله کردن ( تنقیه ) باچیز روان چه باآب باشد وچه بامایعى غیر از آب، اگر چه براى مداوا باشد روزه را باطل مى کند .

10ـ استفراغ کردن عمدى اگر چه به سبب مرض و مانند آن ناچار باشد ، روزه را باطل مى کند، ولى کفاره ندارد ، ولى اگر سهواً یا بى اختیار استفراغ کند روزه باطل نمى شود .

 

مسائل

1ـ خوردن و آشامیدن عمدى روزه را باطل مى کند چه زیاد باشد وچه کم باشد ، حتى اگر ذره اى از غذا یا قطره اى از نوشیدنى باشد .

2ـ در باطل شدن روزه فرقى نیست در اینکه خوردن وآشامیدن آن چیز معمول باشد مثل آب ونان ، یااینکه معمول نباشد مثل خاک وشیره درخت .

3ـ رساندن دارو به داخل بدن از غیر راه دهان روزه را باطل نمى کند مثل اینکه دارو را در چشم یا در گوش ویا بر زخم بریزند ویا اینکه شخص آمپول غیر غذائى (1) استعمال کند .

4ـ کسى که مى خواهد روزه بگیرد لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را خلال کند، اگر چه احتمال دهد که غذائى که در بین دندان مانده داخل حلق مى شود .

5ـ اگر انسان یقین کند یا اطمینان داشته باشد که اگر خلال نکند غذائى که بین دندان مانده در روز وارد حلق مى شود واجب است خلال کند .

6ـ فرو بردن اخلاط سروسینه که به فضاى دهان نرسیده اشکال ندارد (2) .

7ـ جایز است شخص روزه دار براى وضوى واجب یامستحب مضمضه یا استنشاق کند .

8ـ مسواک باچیز خشک جایز است بلکه باچیز تر نیز اشکالى ندارد .

9ـ روزه دار نباید رطوبت خارجى را فرو برد ، همچنین اگر چیزى را در دهانش خیس کرد واز دهانش بیرون آورد ( مانند مسواک ) ، اگر بخواهد دو باره آن چیز تر را در دهانش بگذارد باید رطوبت آنرا فرو نبرد واگر فرو ببرد روزه اش باطل مى شود .

10- جویدن غذا براى بچه یاپرنده وچشیدن غذا ومانند اینها که معمولاً به حلق نمى رسد ، اگر چه اتفاقاً به حلق برسد ، روزه را باطل نمى کند ، ولى اگر انسان از اول بداند که به حلق مى رسد روزه اش باطل مى شود وباید قضاى آنرا بگیرد وکفاره هم بر او واجب است .

11ـ جماع ، روزه زن و مرد جماع کننده را باطل مى کند .

12ـ محتلم شدن در روز ماه رمضان روزه را باطل نمى کند .

13ـ روزه دارى که در روز ماه رمضان محتلم شده ، مى تواند بول کند واستبراء نماید، اگر چه بداند بواسطه بول یااستبراء کردن باقیمانده منى از مجرى بیرون مى آید .

14ـ کسى که در روز ماه رمضان محتلم شده واجب نیست فوراً غسل را انجام دهد اگر چه احتیاط مستحب این است که فوراً غسل کند .

15ـ اگر انسان بعد از طلوع فجر از خواب بیدار شد وخود را محتلم دید ، چه بداند جنابتش از شب بوده وچه بداند جنابت بعد از طلوع فجر بوده وچه وقتش را نداند روزه اش صحیح است .

البته در قضاى ماه رمضان اگر بداند جنابتش از شب بوده روزه اش باطل است .

16ـ کسى که در شب ماه رمضان براى هیچکدام از غسل وتیمم وقت ندارد ، حرام است خود را جنب کند مثلاً باهمسرش

1 - احتیاط واجب آنست که روزه دار از استعمال آمپولى که بجاى غذا بکار مى رود خود دارى کند ولى تزریق آمپولى که عضو را بى حس مى کند اشکال ندارد (توضیح المسائل م 1585).

2 - ولى اگر داخل فضاى دهان شود، بنابر احتیاط واجب بلکه خالى از قوت نیست که نباید آنرا فرو ببرند. (توضیح المسائل م 1589).

نزدیکى کند . واگر خود را جنب کرد روزه اش باطل است وقضا وکفاره بر او واجب مى شود (1) .

17ـ اگر براى آنکه بفهمد وقت دارد یانه ، جستجو نماید وگمان کند که به اندازه غسل وقت دارد وخود را جنب کند وبعد بفهمد وقت تنگ بوده ، چنانچه تیمم کند روزه اش صحیح است . واگر بدون جستجو گمان کند که وقت دارد وخود را جنب نماید وبعد بفهمد وقت تنگ بوده وبا تیمم روزه بگیرد ، باید بنابر احتیاط مستحب روزه آن روز را قضا کند .

18ـ اگر زن نزدیک اذان صبح از حیض یانفاس پاک شود وبراى هیچکدام از غسل وتیمم وقت نداشته باشد ، یابعد از اذان بفهمد که پیش از اذان پاک شده باید براى نماز صبح غسل کند و چنانچه روزه اى را که مى گیرد مثل روزه ماه رمضان واجب معین باشد روزه اش صحیح است (2) .

وهمچنین اگر مرد علم به جنابت پیدا کند و براى غسل و تیمم وقت نداشته باشد ، باید براى نماز صبح غسل کند و روزه اش صحیح است .

19ـ اگر شک کند که تمام سر زیر آب رفته یانه ، روزه اش صحیح است .

20ـ اگر بر روى سر آب بریزد ، اگر چه در یک لحظه آب ریخته شده تمام سر را بگیرد روزه اش صحیح است .

21ـ اگر انسان را مجبور کنند که روزه خود را باطل کند ، روزه او باطل مى شود وقضا بر او واجب مى شود .

22ـ اگر روزه خود را بخاطر تقیّه افطار کند مثلاً در شهر کسانى باشد که پیش آنان آنروز عید است و براى حفظ جان و مال خود مجبور شود که مثل آنان افطار کند ، روزه اش باطل است و واجب است قضا آن را بجا آورد .

23ـ اگر چیزى به زور در گلوى روزه دار بریزند یا سر او را به زور در آب فرو برند ، روزه او باطل نمى شود .

24ـ اگر شخص روزه دار یادش برود که روزه است ، و کارى انجام دهد که روزه را باطل مى کند مثل اینکه غذا بخورد ویا سرش را در آب فرو ببرد ویا غبار غلیظ داخل حلقش کند ویااینکه باهمسرش نزدیکى کند روزه او صحیح است .

واگر در بین انجام کارى که روزه را باطل مى کند یادش بیاید که روزه است باید فوراً آن کار را ترک کند .

25ـ اگر روزه دار مجبور شود که سرش را در آب فرو ببرد ، مثل آنکه بخواهد غریقى را از آب نجات دهد ، روزه اش باطل مى شود و قضا بر او واجب مى گردد .

26ـ اگر شخص روزه دار مضطر ومجبور شود به اماله بامایع بخاطر مرض ومثل آن، روزه اش باطل مى شود وقضا بر او واجب مى گردد.

27ـ اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند وبعد از یک روز یاچند روز یادش بیاید ، باید قضاى آن روزهائى را که غسل نکرده بجا آورد واگر در عدد روزها شک کرد ، بنا را بر کمتر بگذارد ، مثلاً اگر نمى داند سه روز جنب بوده یا چهار روز ، روزه سه روز را قضا کند .

28ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است ومى داند یا عادتش چنین است که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود ، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند وبا این تصمیم بخوابد وتا اذان خواب بماند روزه اش صحیح است .

29ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است ومى داند یا احتمال مى دهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود ، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل کند ، یاتردید داشته باشد که غسل کند یانه، در صورتى که بخوابد وبیدار نشود ، روزه اش باطل است وقضا وکفاره دارد .

1 - ولى اگر براى تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب کند ، باید تیمم نماید وروزه بگیرد واحوط مستحبى آنست که قضاى آنرا بجا آورد . ( توضیح المسائل م 1632 ) .

2 - واگر روزه مستحب یاروزه اى باشد که مثل روزه کفاره وقت آن معین نیست، صحیح بودن آن اشکال دارد. (توضیح المسائل م 1648). 

30ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است ومى داند که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود ، چنا��چه غفلت ��اشته باشد که بعد از بیدار شدن باید غسل کند ، در صورتى که بخوابد وتا اذان صبح خواب بماند بنابر احتیاط واجب قضا وکفاره بر او واجب مى شود .

31ـ اگر جنب در ��ب ماه رمضان بخوابد وبیدار شود وبداند یا عادتش چنین است که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود وتصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد وتا اذان بیدار نشود ، باید روزه آن روز را قضا کند ، واگر از خواب دوم بیدار شود وبراى مرتبه سوم بخوابد وتا اذان صبح بیدار نشود ، قضاى روزه بر او واجب مى شود واحتیاط استحبابى دادن کفاره است .

32ـ حکم خواب چهارم وپنجم همان حکم خواب سوم است .

33ـ بنابر احتیاط واجب خوابى را که در آن محتلم شده ، باید خواب اول حساب کند در جائى که بعد از احتلام دوباره خوابیده باشد .

34ـ اگر مواظبت نکند وغبار یا بخار یادود ومانند اینها داخل حلق شود ، چنانچه یقین یا اطمینان داشته که به حلق نمى رسد روزه اش صحیح است ، واگـر گمان مى کرده که به حلق مى رسد ، بنابر احتیاط واجـب باید آن روز را قضا کنـد  .

35ـ اگر در روزه ماه رمضان عمداً استفراغ کند یادر شب جنب شود وبه تفصیلى که در مسأله (31) گفته شد بیدار شود ودوباره بخوابد وتا اذان صبح بیدار نشود ، فقط باید قضاى آنروز را بگیرد . ولى اگر کار دیگرى که روزه را باطل مى کند عمداً انجام دهد ، در صورتى که مى دانست آن کار روزه را باطل مى کند ، قضا وکفاره بر او واجب مى شود .

اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع کار دیگرى که روزه را باطل مى کند انجام دهد براى همه آنها یک کفاره کافى است ، ولى در جماع اگر تکرار شد کفاره نیز تکرار مى شود .

36ـ براى هفت گروه مستحب است در ماه رمضان اگر چه روزه نیستند از کارى که روزه را باطل مى کند ، خوددارى نمایند  :

أ  : مسافرى که بعد از ظهر به شهرش یا به جائى که مى خواهد ده روز در آنجا بماند، برسد ویااینکه قبل از ظهر برسد ولى کارى که روزه را باطل مى کند انجام داده باشد .

ب  : مریضى که در بین روز بهبودى یافته وکارى که که روزه را باطل کند انجام داده ویا اینکه کارى که روزه را باطل کند انجام نداده ولى بعد از ظهر بهبودى یافته است .

جـ  : زن حائض یانفسائى که در بین روز پاک شوند .

د  : کافرى که در بین روز مسلمان شده ولى کارى که روزه را باطل مى کند انجام داده ویااینکه کارى انجام نداده ولى بعد از ظهر مسلمان شده است .

هـ  : بچه اى که در بین روز بالغ شده است .

ولى اگر این بچه در شب نیت روزه کرده بود استحباباً سپس در روز بالغ شد ، واجب است که روزه آن روز را تمام کنـد  .

واگر قبل از ظهر بالغ شد وکارى که روزه را باطل کند انجام نداده واجب است که نیت کند وروزه بگیرد .

و  : دیوانه اى که در روز عاقل شده است اگر چه کارى که باطل کننده روزه است انجام نداده باشد .

ز  : شخص بیهوشى که در روز به هوش آمده است اگر چه کارى که روزه را باطل کند انجام نداده باشد .

 

یادآورى

هرگاه ماه رمضان ثابت شود ، و شخص هم داراى شرایط وجوب و صحت روزه باشد ، بر او واجب است که از طلوع فجر صادق ( اذان صبح ) تا زوال حمره مشرقیّه ( اذان مغرب ) ، با قصد و نیت انجام فرمان خداوند عالم ، از کارهائى که روزه را باطل مى کند خوددارى کند .

 

نیّت

نیت یعنى قصد قربت ، و آن این است که انسان قصد و عزم داشته باشد بر انجام دادن روزه بخاطر نزدیک شدن به خداوند متعال ، یا از آن جهت که خداوند شایسته عبادت است ، یا به جهت شکران نعمت خداوند ، یا به جهت طلب رضایت او ، یا بخاطر ترس از عذاب الهى یا بخاطر کسب ثواب او .

وقت نیت روزه واجب معین مثل روزه ماه رمضان ، از اول شب است تا آخرین جزء زمانى شب که مقارن با طلوع فجر است . و این وقت براى کسى که فراموش کرده نیت کند یا خواب مانده یا جاهل است ، ادامه دارد تا اذان ظهر .

 

مسائل

1ـ در نیت روزه اخلاص براى خدا شرط است یعنى باید عمل را فقط براى خدا انجام دهد مثل بقیه عبادات ، پس اگر چیزى که منافات با اخلاص دارد با نیت همراه شود خصوصاً ریا ، روزه را باطل مى کند . فرقى نمى کند که از اول ریا در نیت او بوده یا در بین عمل قصد ریا کند .

ولى اگر بعد از اتمام عمل ریا کند ، مثل آن که به جهت منافع دنیوى مثل ستایش کردن دیگران از او یا بدست آوردن مقام یا مال ، دیگران را از روزه اى کـه گرفته خبر کند ، روزه او صحیح است ، گرچه عمل حرامى را مرتکب شده است .

2ـ شخص روزه دار باید تا وقت افطار بر نیت خود باقى بماند و نیت او ادامه داشته باشد ، و بهم خوردن نیت به آن است که قصد کند روزه خود را باطل کند و از آن دست بکشد ، یا اینکه در نگهداشتن یا باطل کردن روزه متردد شود ، یا قصد کند یکى از مفطرات را مرتکب شود ، که این امور با ادامه داشتن نیت منافات دارد و روزه را باطل مى کند وقضا واجب مى شود .

3ـ انسان مى تواند در ماه رمضان براى هر روز نیت جداگانه کند ، وبهتر این است که در اول ماه نیت روزه کند براى همه ماه وبراى هر روز نیت را تجدید کند .

 

روزه یوم الشک

1ـ روزه روزى که معلوم نیست روز آخر ماه شعبان است یا روز اول ماه رمضان ، و به آن یوم الشک مى گویند ، واجب نیست .

2ـ انسان مى تواند در یوم الشک ، روزه مستحبى به نیت اینکه آن روز از ماه شعبان است بگیرد ، یا اگر روزه قضا یا نذر بگردن او هست در آن روز روزه بگیرد و اگر بعداً معلوم شود که آن روز اول ماه رمضان بوده ، روزه او صحیح است و جزء روزه ماه رمضان حساب مى شود و قضا ندارد .

3ـ اگر یوم الشک را به نیت ماه رمضان روزه بگیرد ، ویا به این نیت روزه بگیرد که اگر این روز از ماه شعبان است روزه مستحب یا قضا مى گیرد ، یا به این نیت که اگر ماه رمضان است روزه واجب مى گیرد ، روزه اش باطل است .

4ـ اگر در یوم الشک بناى روزه گرفتن نداشت ، و قبل از ظهر آن روز معلوم شد که ماه رمضان است ، و هنوز هم چیزى از مفطرات را انجام نداده بود ، باید نیت روزه ماه رمضان کند و روزه بگیرد و قضا بگردن او نیست . و اگر بعد از ظهر بود باید به احترام ماه رمضان از انجام دادن مفطرات پرهیز کند ، و قضاى آن روز را هم بگیرد .

 

سفر در ماه رمضان واحکام آن

اگر مسافر داراى این هفت شرط باشد نباید روزه بگیرد  :

1ـ اینکه مسافر نیت کند که هشت فرسخ مسیر ممتد را طى کند، به این صورت که از شهرش به جائى برود ویا از جائى به شهرش برگردد ، ویا اینکه مجموع رفت وبرگشتش هشت فرسخ بشود ، به شرط آنکه مسافت رفتنش کمتر از چهار فرسخ نباشد ( بنابر احتیاط ) ، پس در جائى که رفتنش سه فرسخ وبرگشتش پنج فرسخ باشد باید احتیاط کند .

و فرقى نمى کند که رفت و برگشتش متصل به هم و بلافاصله انجام شود یا آنکه بین رفتن و برگشتن فاصله شود و کمتر از ده روز ، در آن محل اقامت کند .

2ـ اینکه سفر قبل از ظهر باشد ، پس اگر بعد از ظهر سفر کند باید روزه خود را تمام کند وقضا بر او واجب نیست .

3ـ اینکه به حد ترخص برسد ، یعنى جائى که دیوارهاى شهر را نبیند و صداى اذان آن را نشنود و قبل از رسیدن به این مسافت نباید روزه خود را باطل کند .

4ـ اینکه نیت نکند قطع کردن سفر را ، و قطع سفر به چند چیز محقق مى شود  :

اینکه نیت کند که ده روز یا بیشتر در جائى توقف کند ، یا از وطن خود عبور کند ، یا سى روز یا بیشتر در جائى توقف کند و مردد باشد که سفر کند یا همانجا بماند . و مانند این مورد اخیر است اگر قصد داشته باشد که روز بعد حرکت کند و حرکت نکند و باز قصد کند روز دیگر حرکت کند و از آن محل حرکت نکند تا سى روز .

5ـ اینکه سفرش ، سفر شغلى نباشد مثل راننده وساربان و دریانورد .

6ـ اینکه خانه به دوش و کوچ نشین نباشد ، و مقصود کسانى هستند که مسکن معینى ندارند و همیشه براى یافتن آب و چراگاه مناسب براى حیوانات خود در حال کوچ هستند .

7ـ سفرش ، سفر مباح وجایز باشد، پس اگر سفرش براى معصیت باشد مثل دزدى یا گناه دیگر، باید روزه بگیرد .

 

مسائل

1ـ هرگاه مسافرى که داراى شرایط مذکور است ، از روى جهل به حکم ، روزه گرفت ، اگر در بین روز فهمید که مسافر نباید روزه بگیرد ، روزه او باطل مى شود ، و اگر تا بعد از مغرب نفهمید ، روزه آن روز او صحیح مى باشد .

2ـ اگر کسى فراموش کرد که روزه مسافر باطل است ودر سفر روزه گرفت ، روزه اش باطل است وباید قضا کند .

3ـ اگر مسافرى قبل از اینکه به حد ترخص برسد ، روزه خود را باطل کند ، بنابر احتیاط واجب هم کفاره بر او واجب است وهم قضاء .

4ـ اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش برسد ، یابه جائى برسد که مى خواهد ده روز در آنجا بماند ، چنانچه کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده ، باید آن روز را روزه بگیرد وقضا بر او واجب نیست ، واگر یکى از مفطرات را قبل از رسیدن به آن محل انجام داده ، روزه آن روز بر او واجب نیست وقضا بر او واجب مى شود .

5ـ اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد ، یابه جائى برسد که مى خواهد ده روز در آنجا بماند ، نباید آن روز را روزه بگیرد چه کارى که روزه را باطل کند انجام داده باشد یا انجام نداده باشد وباید قضاى آن روز را بجا آورد .

6ـ در اماکن چهارگانه اى که مسافر بدون قصد اقامت ده روز ، مخیر است در اینکه نمازش را شکسته یاتمام بخواند نمى تواند روزه واجب ماه رمضان را بگیرد و آن چهار مکان  :

« 1ـ مسجد الحرام 2ـ مسجد پیامبر(ص) 3ـ مسجد کوفه 4ـ حائر حسینى (علیه السلام) » مى باشد .

 

مواردى که روزه باطل نمى شود وقضا

نیز واجب نمى گردد  :

1 ـ اگر آسمان ابرى یا غبار آلود باشد ، و شخص روزه دار یقین یا اطمینان پیدا کند که مغرب شده و افطار کند ، و بعد بفهمد که مغرب نشده بوده ، روزه او صحیح است و قضا ندارد  .

2 ـ اگر روزه دار از روى سهو و غفلت یا بخاطر فراموشى یکى از کارهائى که روزه را باطل مى کند انجام دهد ، روزه او باطل نمى شود .

3ـ کسى که در شب جنب است ومى داند یا عادتش چنین است که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود ، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند وبا این تصمیم بخوابد وتا اذان خواب بماند روزه اش صحیح است .

4ـ اگر براى خنک شدن یابى جهت مضمضه کند ، یعنى آب در دهان بگرداند وبعد فراموش کند که روزه است وآب را فرو برد ، روزه اش صحیح است .

5ـ اگر براى وضوى نماز واجب مضمضه کند وبى اختیار آب فرو رود ، روزه اش صحیح است .

6ـ اگر کسى تحقیق کرد وفهمید که صبح نشده وکارى که روزه را باطل مى کند انجام داد ، وبعد معلوم شد که صبح بوده است ، روزه او صحیح است .

7ـ اگر به علتى مانند مرض یاحیض یانفاس نتواند روزه ماه رمضان را بگیرد ، ودر همان مرض یاحیض یانفاس بمیرد ، قضا بر او واجب نیست .

8ـ تنقیه کردن شىء جامد روزه را باطل نمى کند ، گرچه احتیاط مستحب در ترک آن است .

 

مواردى که فقط قضا واجب است  :

1ـ اگر در ماه رمضان بدون اینکه تحقیق کند صبح شده یا نه ، کارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده ، فقط قضا بر او واجب مى شود چه آنکه تحقیق کردن براى او ممکن بوده یا عاجز از تحقیق باشد .

و همچنین است اگر تحقیق کند ، و یقین پیدا نکند که صبح شده ، بلکه گمان به صبح پیدا کند یا شک داشته باشد که صبح شده یا نه .

2ـ اگر براى نجات دادن غریق سر خود را در آب فرو ببرد فقط قضا واجب است .

3ـ اگر در هواى صاف به واسطه تاریکى یقین کند که مغرب شده وافطار کند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده است قضا آن روز بر او واجب مى شود .

4ـ هرگاه به واسطه اعتماد بر یک نفر عادل یا دو شخص عادل که مى گویند مغرب شده ، روزه خود را افطار کند وبعد معلوم شود که مغرب نبوده است فقط قضا بر او واجب مى شود .

5 ـ اگر کسى بگوید صبح شده وانسان به گفته او یقین نکند ، یاخیال کند شوخى مى کند وکارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده است باید قضاى آن روز را بجا آورد .

6ـ اگر کسى بگوید صبح نشده وانسان به جهت اعتماد بر گفته او کارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده ، واجب است قضاى آنروز را بجا آورد .

7ـ هر گاه براى خنک شدن یابى جهت مضمضه کند ، یعنى آب در دهان بگرداند وبى اختیار فرو رود قضا بر او واجب م�� شود .

8ـ اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد وبیدار شود و بداند یا عادتش چنین است که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود وتصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند ، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود ، باید روزه آن روز را قضا کند ، واگر از خواب بیدار شود وبراى مرتبه سوم بخوابد وتا اذان صبح بیدار نشود قضاى آن روز بر او واجب مى شود واحتیاط استحبابى آنست که کفاره هم بدهد .

9ـ اگر در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند وبا حال جنابت یک روز یاچند روز روزه بگیرد قضاى آن روزها بر او واجب مى شود .

10ـ هر گاه کسى در نیت روزه اخلال کند ، قضاى آن
بر او واجب مى شود ، مثل آنکه فراموش کند نیت کند ،
یاغافل شود ، یا نیت نکند و بخوابد و بعد از اذان ظهر
بیدار شود ، که وقت نیت کردن گذشته است . همچنین است اگر قصد ریا داشته باشد ، یا نیت کند روزه اش را قطع کند ،
یا مردد شود در قطع یا ادامه روزه ، یا قصد کند انجام دادن یکى از مفطرات را ، که در تمام این موارد روزه باطل است و فقط قضاى آن واجب است ، البته اگر مفطرات را مرتکب نشود .

11ـ اگر کسى قبل از ظهر سفرى برود که در آن نماز شکسته مى شود ، ویا اینکه بعد از ظهر از سفر به شهرش یا به جائى که مى خواهد ده روز بماند برسد ، ویا اینکه قبل از ظهر برسد ولى در آن روز کارى که روزه را باطل کند انجام داده باشد قضاى آن روز بر او واجب مى شود .

12ـ زن حائض و نفساء در روزهائى که خون مى بینند نباید روزه بگیرند و باید قضاى ایام حیض ونفاس را بجا آورند .

13ـ مسافرى که فراموش کند روزه ماه رمضان در سفر باطل است ، و روزه بگیرد قضاى آن روز بر او واجب است .

14ـ اگر روزه دار در روز ماه رمضان عمداً استفراغ کند فقط قضاى آن روز بر او واجب مى شود .

15ـ اگر کسى با بوسیدن ویا نگاه به زن اجنبیه وامثال آن منى از او خارج شود و قصد بیرون آمدن منى را نداشته باشد وعادت او نیز چنین نباشد که با آن کار منى از او خارج شود بنابر احتیاط مستحب قضاى آن روز را بجا آورد .

16ـ اگر کسى به جهت مرض و امثال آن نتواند روزه بگیرد یا روزه براى او ضرر داشته باشد ، باید قضاى آن را بجا آورد .

17ـ کسى که به جهت مستى یا بیهوشى که تا بعد از ظهر روز ماه رمضان استمرار داشته، روزه او فوت شده است قضاى آن را باید بجا آورد .

18ـ مرتد چه فطرى وچه ملى باید روزه ایام ارتدادش را قضا کند (1) .

 

مواردى که علاوه بر قضاء ، کفاره

تخییرى واجب است

1ـ کسى که یکى از مفطرات را ، غیر از استفراغ عمدى و بقاء بر جنابت به تفصیلى که سابقاً ذکر شد ، عمداً و بدون اکراه و اجبار انجام دهد، قضا و کفاره بر او واجب مى شود ، فرقى نمى کند که عالم به حکم باشد یا جاهل مقصّر ، اما جاهل قاصر ، یعنى کسى که جهل او از روى تقصیر و کوتاهى نبوده و بدنبال یاد گرفتن احکام روزه بوده ولى ملتفت ومتوجه به این مسئله نشده یا نتوانسته آنرا یاد بگیرد ، فقط قضا بر او واجب مى شود .

2ـ اگر مسافر قبل از اینکه به حد ترخص برسد روزه خود را باطل کند ، بنابر احتیاط واجب قضا وکفاره بر او واجب مى شود .

 

یادآورى

کسى که در دو مورد قبل کفاره بر او واجب شده است مخیر است در اینکه یکى از سه مورد زیر را انتخاب کند ، اگر چه احتیاط استحبابى اینست که اگر مى تواند ترتیب را مراعات کند  :

1ـ یک بنده مؤمن آزاد کند .

2ـ دو ماه پى در پى روزه بگیرد ، یعنى سى و یک روز را بدون فاصله انداختن بین روزها روزه بگیرد ، و مى تواندبقیه روزها را با فاصله روزه بگیرد .

3ـ شصت فقیر را اطعام دهد ، واطعام به این است که یا آنها را سیر کند ویا به هر کدام یک مُدّ که تقریباً ده سیر است طعام یعنى گندم ویا جو یا نان وامثال آن بدهد .

 

مواردى که قضا وکفاره وتعزیر دارد  :

اگر روزه دار در ماه رمضان بازن خود که روزه دار است جماع کند ، وزن نیز راضى باشد، بر هر کدام قضا وکفاره وتعزیر واجب مى شود وتعزیر هر کدام بیست وپنج ضربه شلاق است . ولى اگر زن راضى نباشد ومرد او را مجبور کند بر جماع پس مرد هم باید خود کفاره بدهد وتعزیر شود وهم کفاره زن را بپردازد واز طرف او نیز تعزیر شود .

و کسى که بواسطه مسافرت یامرض و امثال آن روزه نمى گیرد ، نمى تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع کند ، ولـى اگر او را مجبور نمایـد ، لازم نیست از طرف زن کفاره بدهـد .

 

مواردى که قضا وفدیه واجب مى شود  :

1ـ اگر بواسطه عذرى غیر از مرض مثلاً براى مسافرت ، تمام ماه یا بعض از ماه را روزه نگرفته باشد وعذر او تا رمضان بعد باقى بماند ، بنابر احتیاط واجب باید روزهائى را که روزه نگرفته قضا نماید وبراى هر روز یک مد طعام ( فدیه ) به فقیر بدهد (1) .

2ـ اگر در ماه رمضان به جهت عذرى روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود ، و تا رمضان آینده عمداً یا از روى تسامح و بى اعتنایى ، قضاى روزه را نگیرد ، باید روزه را قضا کند و براى هر روز فدیه بدهد .

همچنین است اگر هنوز به ماه رمضان بعد نرسیده باشد ، ولى به واسطه مرض و امثال آن ، در هنگامى که وقت براى قضا تنگ شده است ، نتواند روزه قضاى خود را بجا آورد .

3ـ اگر بخاطر عذرى تمام ماه رمضان یابعضى از آن را روزه نگیرد ، و بعد از ماه رمضان عذرش برطرف شود و قصد داشته باشد که قضا را بجا آورد ، ولى وقت تنگ شود ودر تنگى وقت عذرى پیدا کند ، باید قضا را بگیرد وبراى هر روز فدیه بپردازد (2) .

4ـ زن شیردهى که شیر او کم است و روزه گرفتن براى او یا براى شیرخوار ضرر دارد ، ( فرقى نمى کند که شیردهنده مادر باشد یا دایه ) در صورتى که زن دیگرى که به بچه شیر دهد پیدا نمى شود ، باید روزه خود را بخورد ، و بعداً قضاى آنرا بجا آورد و براى هر روز فدیه بدهد .

5ـ زنى که وضع حمل او نزدیک است ، اگر روزه براى او یا فرزندش ضرر دارد ، باید روزه خود را بخورد ، و بعداً قضا کند و فدیه بدهد .

وفدیه عبارت است از یک مُدّ ( تقریباً ده سیر ) طعام ( یعنى گندم یا جو یا آرد اینها ، یا نان یا برنج یا مویز یا خرما ) که به فقیر داده مى شود .

1 - و اگر به واسطه مرضى روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد ، قضاى روز��ائى را که نگرفته بر او واجب نیست وباید براى هر روز یک مد طع��م به فقیر بدهد . ( توضیح المسائل م 1712 ) .

2 - به فدیه دادن در این سه مورد، کفاره تأخیر قضاى روزه ماه رمضان مى گویند .

 

مواردى که قضا وکفاره جمع واجب است  :

اگر به چیز حرامى که در غیر ماه رمضان نیز بر انسان حرام است روزه خود را باطل کند، چه آن چیز اصلاً حرام باشد، مثل خوردن شراب یا غذاى نجس یا زنا کردن ، یا به جهتى حرام شده باشد مثل خوردن غذاى حلالى که براى انسان ضرر دارد ونزدیکى باعیال خود در حال حیض، بنابر احتیاط واجب، کفاره جمع بر او واجب مى شود یعنى باید یک بنده آزاد کند ودو ماه روزه بگیرد وشصت فقیر را سیر کند (1).

 

مسائلى در کفاره

1ـ اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه یکى از مفطرات روزه را ( غیر از جماع ) مرتکب شود ، براى همه آنها یک کفاره کافى است. همچنین است اگر چند نوع از مفطرات را انجام دهد، مثل آنکه هم بخورد وهم بیاشامد وهم تمام سرش را در آب فرو ببرد .

ولى اگر در روز ماه رمضان بازن خود مکرراً جماع کند براى هر دفعه ، یک کفاره تخییرى و اگر جماع او حرام
باشد مثلاً زنا کند ، براى هر دفعه یک کفاره جمع واجب مى شود  .

2ـ کسى که عمداً روزه خود را باطل کرده ، اگر مسافرت کند کفاره از او ساقط نمى شود چه سفرش قبل از ظهر باشد وچه بعد از ظهر .

ولـى اگر روزه خود را باطل کرد وبعـد عذرى مانند حیض یانفاس یامرض براى او پیدا شد ، کفاره بر او
واجب نیست .

3ـ کسى که از هر سه قسم کفاره روزه عاجز است ، مخیر است در اینکه هجده روز روزه بگیرد یا به هر مقدارى که وسعش مى رسد به فقرا اطعام بدهد ، واگر از این دو نیز عاجز بود باید آن مقدار که مى تواند از روزه واطعام انجام دهد واگر از هر دو به طور کلى عاجز بود باید بجاى کفاره استغفار کند ، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید استغفر الله واحتیاط واجب آنست که هر وقت بتواند ، کفاره را بدهد .

4ـ اگر قضاى روزه رمضان را تا سال بعد عقب بیندازد ، باید قضا را بجا آورد وبراى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد ، واین کفاره تأخیر فقط براى سال دوم است وبراى سالهاى بعد تکرار نمى شود ، مثلاً اگر قضاى روزه رمضان را تا سه سال یا بیشتر بجا نیاورد ، کفاره تأخیر فقط براى سال دوم است ، وسالهاى بعدى کفاره ندارد .

5ـ کسى که باید براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد ، مى تواند کفاره چند روز از یک رمضان یا چند رمضان را به یک فقیر بدهد .

 

قضاى روزه ماه رمضان

قضاى روزه ماه رمضان بر کسى که روزه از او فوت شده وداراى شرایط زیر باشد واجب مى گردد  :

1ـ بلوغ  : پس اگر بچه بالغ شود واجب نیست قضاى روزه هاى زمان کودکى را بجا آورد .

1 - یا به هر کدام یک مد طعام بدهد. و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام که ممکن است باید انجام دهد.

ولى اگر به خدا و پیغمبر(ص) نسبت دروغ بدهد، گرچه روزه خود را با حرام باطل کرده، کفاره جمع بر او واجب نمى شود.

2ـ عقل  : پس اگر دیوانه عاقل شود ، واجب نیست روزه هاى وقتى را که دیوانه بوده قضا نماید (1) .

3ـ اسلام  : پس اگر کافر اصلى مسلمان شود ، واجب نیست روزه هاى وقتى را که کافر بوده قضا نماید .

پس بنابر این قضاى روزه ماه رمضان بر افراد زیر واجب مى باشد  :

1ـ حائض ونفساء ، اگر چه قضاى نماز بر آنان واجب نیست .

2ـ مسافرى که قبل از ظهر سفر کرده ، ویا بعد از ظهر از سفر برگشته یاقبل از ظهر برگشته ولى کارى که روزه را باطل کند انجام داده است .

3ـ مریضى که روزه برایش ضرر دارد .

4ـ مرتد ، پس اگر مسلمانى کافر شود ودوباره مسلمان گردد، روزه هاى وقتى را که کافر بوده باید قضا نماید .

5ـ غیر از اینها کسانى که روزه خود را باطل کرده اند ویا روزه نگرفته اند که سابقاً گذشت .

 

مسائل

1ـ واجب نیست که انسان قضاى روزه ماه رمضان را فوراً انجام دهد ، ولى تأخیر آن تا ماه رمضان آینده جایز نیست و موجب دادن فدیه ( کفاره تأخیر ) مى شود ، و اگر فدیه را داد ، هر قدر بعد از آن تأخیر کند ، فدیه دو مرتبه لازم نمى شود .

2ـ اگر کسى بخاطر مرض ، روزه ماه رمضان را نگیرد و مرضش تا رمضان سال بعد استمرار پیدا کند قضا از او ساقط مى شود و باید براى هر روز ، یک مد طعام صدقه بدهد .

3ـ اگر مرض شخص ، تاسه سال ادامه پیدا کند ( یعنى تا رمضان سال سوم ) و بعد از آن مرض او برطرف شود فدیه براى سال اول و دوم ، و قضا براى سال سوم بر او واجب مى شود .

ولى اگر مرضش تا رمضان سال چهارم استمرار پیدا کند فدیه براى سال سوم هم واجب مى شود ، و باید سال چهارم را قضا کند و به همین ترتیب .

4ـ باطل کردن روزه قضاى ماه رمضان در بعد از ظهر جایز نیست و موجب کفاره مى شود ، و کفاره آن این
است که به ده فقیر هر کدام یک مُد طعام بدهد . و اگر
وقت قضا تنگ نباشد مى تواند صبـح ، روزه خود را باطل کنــد  .

ودر صورتى که روزه قضا از طرف میت مى گیرد ، مستحب است که بعد از ظهر ، روزه را باطل
نکنــد  .

5ـ بعد از مرگ پدر، قضاى روزه بر پسر بزرگتر واجب مى شود وهمچنین است مادر بنابر احتیاط مستحب که ترک آن سزاوار نیست .

فرقى نیست که اموالى از میت باقى مانده باشد یا خیر و بنابر احتیاط واجب فرقى نیست که بدون عذر روزه از او فوت شده باشد یا به جهت عذرى مانند سفر و مرضى که تا سال بعد طول نکشیده است .

6ـ پسر بزرگتر مى تواند شخصى را اجیر کند تا روزه هاى فوت شده پدرش را انجام دهد .

7ـ اگر میت وصیت کرده باشد که براى روزه او اجیر بگیرند بعد از آنکه اجیر ، روزه او را بطور صحیح بجا آورد ، بر پسر بزرگتر چیزى واجب نیست .

8ـ اگر انسان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال ، یا یقین داشته باشد که ماه رمضان است و عمداً روزه خود را با��ل کند ، بعد معلوم شود اول شوال بوده قضا و کفاره بر او واجب نیست .

1 - مگر آنکه در شب عاقل باشد و نیت روزه کند ، سپس دیوانه شود و در روز دو مرتبه عاقل شود ، که باید روزه آن روز را تمام کند و بنابر احتیاط واجب قضاى آن را هم بجا آورد .

9ـ اگر انسان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال ، وعمداً روزه خود را باطل کند، بعد معلوم شود آخر رمضان بوده ، کفاره وقضا بر او واجب مى شود .

 

کسانى که مى توانند روزه خود را در ماه رمضان افطار کنند  :

1ـ پیرمرد و پیرزنى که نمى توانند روزه بگیرند یا روزه گرفتن براى آنها مشقت دارد .

2ـ کسى که مرض تشنگى دارد، و از شدت تشنگى نمى تواند روزه بگیرد یا روزه گرفتن براى او مشقت دارد .

3ـ زنى که زائیدن او نزدیک است وروزه براى خودش یا حملش ضرر دارد .

4ـ زن شیرده که شیر او کم است، و روزه گرفتن براى او یا شیرخوار ضرر دارد، در صورتى که زن شیرده دیگرى موجود نباشد .

واین چهار گروه روزه خود را افطار مى کنند و باید فدیه بدهند ، یعنى براى هر روز که افطار کرده اند ، یک مد طعام به فقیر بدهند . و زن حامله و شیرده علاوه بر این کفاره باید بعداً قضاى روزه ها را بجا آورند .

همچنین کسى که مرض تشنگى دارد اگر خوب شود و پیرمرد و پیرزن اگر برایشان روزه گرفتن میسر شود ، باید قضاى روزه ها را هم بجا آورد .

 

زکات فطره

کسى که در هنگام غروب شب عید فطر ، شرایط زیر را داشته باشد ، باید از طرف خود و از طرف کسانى که نان خور او حساب مى شوند ، زکات فطره بپردازد . وفرقى نمى کند که نان خور او مسلمان باشد یا کافر ، کوچک باشد یا بزرگ ، دادن مخارجش بر او واجب باشد یا نه ، در شهر خود او باشد یا در شهر دیگر (1) .

 

شرائط واجب شدن زکات فطره  :

1ـ بالـغ وعاقل باشد ، پس بر بچه ودیوانه واجب نمى شود .

2ـ فقیر نباشد ، پس بر کسى که مخارج سال خود وعیالاتش را ندارد ، و کسب یا محل درآمدى هم ندارد که بتواند مخارج سال خود وعیالاتش را تأمین کند ، زکات فطره واجب نیست .

3ـ آزاد باشد ، پس بر عبد وبنده واجب نیست .

4ـ هشیار باشد پس کسى که موقع غروب شب عید فطر بیهوش است ، زکاة فطرة بر او واجب نیست .

 

وقت زکات فطره  :

وقت کنار گذاشتن زکات فطره و پرداخت آن به مستحق ، براى کسى که نمى خواهد نماز عید فطر بخواند ، از اولین لحظه وجوب ( غروب شب عید فطر ) ادامه دارد تا ظهر روز عید فطر .

1 - فطره مهمانى که پیش از غروب شب عید فطر بر کسى وارد شده وبراى مدتى محل اقامت خود را در منزل او قرار داده ، به گونه اى که نان خور او محسوب مى شود ودر موقع هلال شوال آنجا بوده بر صاحب خانه واجب است .

واما اگر فقط براى صرف غذا دعوت شده باشد به نحوى که نان خور او محسوب نشود فطره بر صاحب خانه واجب نمى شود .

واما کسى که قصد دارد نماز عید فطر را بخواند ، باید بنابر احتیاط واجب قبل از نماز عید فطره را کنار بگذارد ، ( حال چه نماز عید را در اول وقت آن بخواند که هنگام طلوع آفتاب است یا دیرتر بخواند ) و اما پرداخت آن مقید به این وقت نیست ، گرچه بهتر است که قبل از نماز یا حداقل قبل از ظهر آن را به مستحق پرداخت کند ، و اگر تا قبل از ظهر نتوانست ، بعد از آن به دست مستحق برساند .

واما کسى که زکات فطره را اصلاً در وقت خود کنار نگذاشته ، زکات فطره از گردن او ساقط نمى شود بلکه واجب است آن را پرداخت کند ، و در وقت پرداخت نباید نیت اداء یا قضا بکند .

 

جنس و مقدار زکات فطره :

جنس زکات فطره باید از گندم یا جو یا آرد این دو ، یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرت و مانند اینها ، از چیزهایى که بیشتر مردم ، غالباً از آن بعنوان خوراک روزمره استفاده مى کنند باشد .

ومقـدار آن باید یک صاع باشـد که تقریباً سـه کیلو اسـت .

وجایز است که انسان قیمت آن طعامى را که مى خواهد به فقیر صدقه بدهد ، به او بپردازد .

واحتیاط مستحب آنست که زکات فطره را به فقراى شیعه واطفال آنها بدهند اگر چه اقوى آنست که صرف زکات فطره در جاهائى که زکات مال را صرف مى کنند ، کافى وصحیح مى باشد .

 

مسائل

1ـ اگر در جائى شیعه فقیر نباشد ، مى توان زکات فطره را به مسلمان فقیر غیر شیعه داد .

2ـ به کسى که فطره را در معصیت مصرف مى کند نباید فطره بدهند ، بلکه بنابر احتیاط واجب نباید به کسى که شرابخوار است یا آشکارا معصیت مى کند ، زکات فطره بدهند ، اگر چه آنرا در معصیت صرف نکند .

3ـ کسى که سید است مى تواند زکات فطره خود ونان خوران خود را به سید وغیر سید بدهد .

4ـ کسى که سید نیست ، نمى تواند به سید فطره بدهد حتى اگر سیدى نان خور او باشد ، نمى تواند فطره او را به سید دیگر بدهد .

5ـ انسان باید زکات فطره را به قصد قربت یعنى براى انجام فرمان خداوند عالم بدهد، وموقعى که آنرا مى دهد نیت دادن فطره نماید .

6ـ جایز است که به یک فقیر بیشتر از یک صاع بدهند یاقیمت آن را بپردازند ، واحتیاط واجب آنست که به یک فقیر کمتر از یک صاع ندهند .

7ـ مستحب است در دادن زکات فطره ، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد ، وبعد همسایگان فقیر را ، بعد اهل علم فقیر را .

ودر دادن فطره باید هر طرف را که از جهتى برترى دارد مقدم کند ، مثلاً اگر دو فقیر باشد یکى عالم ودیگرى جاهل ، عالم را ��قدم کند .

8ـ کسى که فقط به اندازه یک صاع گندم ومانند آن دارد مستحب است زکات فطره را بدهد ، وچنانچه نان خورانى داشته باشد وبخواهد فطره آنها را هم بدهد مى تواند به قصد فطره ، آن یک صاع را به یکى از آنها بدهد واو هم به همین قصد به دیگرى بدهد وهمچنین تا به نفر آخرى برسد وبهتر است نفر آخر چیزى را که مى گیرد به کسى بدهد که از خودشان نباشد .

 

احکام روزه مسافر

سئوال 1 _ در چه صورتی مسافر نمی تواند روزه بگیرد؟

جواب _ مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را، دو رکعت بخواند، در سفر نباید روزه بگیرد.

س 2 _ در چه صورتی مسافر باید روزه بگیرد؟

ج_ مسافری که نمازش را تمام می خواند، مانند کسی که شغل اش مسافرت، یا سفر او سفر گناه است، باید در سفر روزه بگیرد.

س 3 _ آیا مسافرت در ماه رمضان اشکال دارد؟

ج _ مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد.

س 4 _ در چه صورت مسافرت در ماه رمضان اشکال دارد؟

ج _ اگر برای فرار از روزه باشد، مکروه است.

س 5 _ اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب، آیا می تواند در آن روز مسافرت کند؟

ج _ اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلا نذر کرده روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه ناچار نشود، بنابر احتیاط واجب، نمی تواند در آن روز مسافرت کند.

س 6 _ اگر این شخص در سفر باشد، نسبت به انجام روزه آن چه وظیفه ای دارد؟

ج _ اگر در سفر باشد، چنانچه ممکن است، باید قصد کند ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

س 7 _ اگر نذر کند روزه بگیرد و روز آن را معین نکند، آیا می تواند آن روز را در سفر بجا آورد؟

ج _ نمی تواند آن را در سفر بجا آورد.

س 8 _ چنانچه نذر کند روز معینی را چه مسافر باشد یا نباشد، روزه بگیرد، چه وظیفه ای دارد؟

ج _ باید آن روز را، اگر چه مسافر باشد، روزه بگیرد.

س 9 _ اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلا نذر کرده، روز معینی را روزه بگیرد، آیا می تواند در آن روز به سفر برود؟

ج _ چنانچه ناچار نشود، بنابر احتیاط واجب، نمی تواند در آن روز مسافرت کند.

س 10 _ اگر در آن روز معین در سفر بود، چه تکلیفی بر عهده اوست؟

ج _ چنانچه ممکن است، باید قصد کند ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

س 11 _ اگر کسی نذر کند، روزه بگیرد و روز آن را معین نکند، آیا می تواند آن را در سفر بجا آورد؟

ج _ نمی تواند آن را در سفر بجا آورد.

س 12 _ چنانچه کسی نذر کند روز معینی را چه مسافر باشد، یا نباشد، روزه بگیرد، چه وظیفه ای دارد؟

ج _ باید آن روز را، اگر چه مسافر باشد، روزه بگیرد.

س 13 _ آیا مسافر می تواند برای حاجت خواستن از درگاه الهی، در مدینه منوره روزه بگیرد؟

ج _ می تواند سه روز در شهر مدینه منوره، روزه مستحب بگیرد.

س 14 _ کسی که نمی داند، روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز، مسأله را بفهمد، روزه اش چه حکمی پیدا می کند؟

ج _ روزه باطل می شود.

س 15 _ اگر تا مغرب نفهمد، روزه اش چه حکمی پیدا می کند؟

ج _ روزه اش صحیح ا��ت.

س 16 _ اگر فراموش کند، مسافر است، یا فراموش کند، روزه مسافر باطل می باشد و در سفر روزه بگیرد، روزه او چه حکمی پیدا می کند؟

ج _ روزه او باطل است.

س 17 _ اگر مسافر، بعدازظهر مسافرت کند، چه وظیفه ای دارد؟

ج _ باید روزه خود را تمام کند.

س 18 _ اگر پیش از ظهر مسافرت رود و قصد طی کردن مسافت شرعی را داشته باشد، چگونه باید تکلیف اش را انجام دهد؟

ج _ وقتی به حد ترخص برسد، یعنی به جایی برسد که دیوار شهر را ببیند و صدای اذان آن را نشنود، باید روزه خود را باطل کند.

س 19 _ اگر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه را باطل کند، انجام چه تکلیفی بر او واجب می شود؟

ج _ بنابر احتیاط کفّاره بر او واجب می شود.

س 20 _ اگر مسافر پیش از ظهر به وطن اش برسد، یا به جایی که می خواهد، ده روز در آنجا بماند، آیا می تواند روزه آن روز را بگیرد؟

ج _ چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده، روزه آن روز بر او واجب نیست.

س 21 _ اگر مسافر بعدازظهر به وطن اش برسد، یا به جایی که می خواهد ده روز در آنجا بماند، آیا لازم است آن روز را روزه بگیرد؟

ج _ نباید آن روز را روزه بگیرد.

س 22 _ انجام چه کارهایی بر مسافر و کسی که نمی تواند روزه بگیرد، مکروه است؟

ج _ مکروه است در روز ماه رمضان، جماع نماید و در خوردن و آشامیدن، خود را سیر کند.

ثابت شدن اول ماه

 س 23 _ با چند چیز، اول ماه ثابت می شود؟

ج _ اول ماه با پنج چیز ثابت می شود.

س 24 _ مورد اول که باعث ثابت شدن اول ماه می شود کدام است؟

ج _ خود انسان ماه را ببیند.

س 25 _ دومین موردی که باعث ثابت شدن اول ماه می گردد، چیست؟

ج _ عده ای که از گفته آنان یقین پیدا می شود، بگویند ماه را دیده ایم و همچنین است هر چیزی که به وسیله آن یقین یا اطمینان پیدا شود.

س 26 _ مورد سوم که باعث ثابت گردیدن اول ماه می شود، کدام است؟

ج _ دو مرد عادل بگویند، ماه را دیده ایم. ولی اگر وصف ماه را برخلاف یکدیگر بگویند اول ماه ثابت نمی شود.

س 27 _ مورد چهارم کدام است؟

ج _ سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که به جهت آن ماه رمضان ثابت می شود و سی روز از اول ماه رمضان بگذرد که بر اثر آن، اول ماه شوال ثابت می شود.

س 28 _ پنجمین موردی که اول ماه را ثابت می کند، کدام است؟

ج _ حاکم شرع حکم کند، اول ماه است.

س 29 _ اگر حاکم شرع حکم کند اول ماه، آیا لازم است مقلدان مجتهدهای دیگر نیز بر حکم او عمل نمایند؟

ج _ اگر حاکم شرع حکم کند اول ماه است، کسی که از او تقلید نمی کند، باید به حکم او عمل نماید.

البته در صورتی که حاکم شرع دیگری بر خلاف او حکم نکند.

س 30 _ اگر کسی علم داشته باشد که حاکم شرع در تعیین اول ماه اشتباه کرده و او در حکم خود اشتباه کرده است، آیا لازم است که به حکم حاکم شرع عمل نماید؟

ج _ کسی که می داند، حاکم شرع، اشتباه کرده، نمی تواند به حکم او عمل نماید.

س 31 _ آیا اول ماه با پیش گویی منجمان ثابت می شود؟

ج _ اول ماه با پیش گویی منجمان ثابت نمی شود. ولی اگر انسان به گفته آنان یقین پیدا کند، به آن عمل نماید.

س 32 _ آیا بلند بودن ماه و یا دیر غروب کردن آن، دلیل می شود که شب پیش، اول ماه بوده است؟

ج _ دلیل نمی شود که شب پیش، اول ماه بوده است.

س 33 _ اگر برای کسی، اول ماه رمضان ثابت نشود و روزه نگیرد، چنانچه دو مرد عادل بگویند، شب پیش ماه را دیده ایم، چه وظیفه ای بر عهده آن شخص است؟

ج _ باید روزه آن روز را قضا نماید.

س 34 _ اگر برای شهری اول ماه ثابت شد، آیا مردم شهر دیگر هم می توانند به آن عمل نمایند؟

ج _ برای مردم شهر دیگر فایده ندارد. مگرآن دو شهر به هم نزدیک باشند، یا بدانند افق آنها یکی است.

س 35 _ آیا اول ماه با تلگراف ثابت می شود؟

ج _ اول ماه با تلگراف ثابت نمی شود.

س 36 _ در چه صورتی با تلگراف ثابت می شود؟

ج _ [در صورتی] که دو شهر نزدیک یا هم افق که انسان بداند تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.

س 37 _ در روزی که انسان نمی داند آخر ماه رمضان است یا اول شوال چه وظیفه ای دارد؟

ج _ باید روزه بگیرد.

س 38 _ اگر پیش از مغرب بفهمد که اول ماه شوال است، چه تکلیفی دارد؟

ج _ باید افطار کند.

س 39 _ آیا نسبت به طلوع فجر، تحقق مغرب و اول ماه رمضان و عید و... حکم زندانی با غیر زندانی فرق می کند؟

ج _ حکم زندانی با غیر زندانی مساوی است.

 

روزه های حرام

س 40 _ چه روزهایی حرام است که گرفته شود؟

ج _ روزه عید فطر و عید قربان، حرام است و نیز روزی که انسان نمی داند آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، اگر به نیت اول ماه رمضان روزه بگیرد، حرام می باشد.

س 41 _ در چه صورت گرفتن روزه مستحب بر زن حرام می گردد؟

ج _ اگر زن به جهت گرفتن روزه مستحب، حق شوهرش از بین برود، روزه او حرام است.

س 42 _ اگر حق شوهر از بین نرود، آیا زن می تواند روزه مستحب بگیرد؟

ج _ اگر حق شوهر از بین نرود، بدون اجازه او، روزه مستحب نگیرد.

س 43 _ در چه صورت روزه فرزند حرام می گردد؟

ج _ اگر روز مستحب فرزند سبب اذیت پدر یا مادر یا جد شود، حرام است.

س 44 _ اگر پسر بدون اجازه پدر، روزه مستحب بگیرد و در بین روز پدر او را نهی کند، چه تکلیفی به عهده اوست؟

ج _ اگر ترک افطار سبب اذیت پدر شود، باید افطار نماید و اگر سبب اذیت او نشود، افطار لازم نیست.

س 45 _ کسی که می داند، روزه برای او ضرر ندارد، اگر چه دکتر بگوید ضرر دارد، چه وظیفه ای دارد؟

ج _ باید روزه بگیرد.

س 46 _ کسی که می داند روزه برایش ضرر دارد، اگر دکتر گفت: روزه ضرر ندارد، آیا می تواند روزه بگیرد؟

ج _ کسی که یقین یا گمان دارد، روزه برایش ضرر دارد، اگر چه دکتر بگوید، ضرر ندارد، باید روزه نگیرد و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست.

س 47 _ اگر انسان احتمال بدهد روزه برایش ضرر دارد و از آن احتمال، ترس برایش پیدا شود، آیا می تواند روزه بگیرد؟

ج _ چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد صحیح نیست.

س 48 _ کسی که عقیده داشته روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برای او ضرر داشته، آیا لازم است، قضای آن روزه را بجا آورد؟

ج _ واجب نیست قضای آن را بجا آورد