1ـ ولادت
ایشان ، در یک خانواده‌ی مذهبى، علمى، روحانى دیده به جهان گشود.
پدر وى ، حضرت آیة الله العظمى حاج ملاّ احمد احمدى نجفی حایری یزدی ـ فرزند شهید آخوند ملاّ حسین ، مقتول و مدفون در رواق حرم حضرت امام هادى و حضرت امام حسن عسکرى ، علیهما السلام ـ قدس سرهما ، از علما و آیات عظام و فقیهان صاحب نظر و مورد توجّه در نجف اشرف و کربلا و سامرّا ـ در بیش از نیم قرن گذشته ـ است . وی ، پس از هجرت به ایران در ناحیه‌ی یزد ، مشغول پژوهش و تدریس و مبارزه علیه رژیم ستم‌شاهی پهلوی شد .
مادر ایشان ، قدس سرها ، علویّه‌ای عالم و فاضل و متعبد ، و شخصیّتى صالح و قانع و نیک‌سیرت و اهل جهاد و مبارزه بود .
ایشان ، فرزند عالمِ زاهدِ مجاهد ، مرحوم حاج آقامیر سیّد حسین صدرالسّاداتى (فخرالدّینى) ، قدس سره ـ از اوتاد و اخیار و علماى مبارز و یاران حضرت امام خمینى ، قدس سره ، از آغاز تا پایان عمر شریف‌شان ـ است .
حضرت آیة الله العظمى احمدى فقیه ، بر اساس سیادت مادرشان ، به « حاج میرزا محمد حسن » مشهورند .
البته در باره‌ی اجداد پدرشان نیز گفته شده که آنان از سادات بوده‌اند و از بحرین به ایران تبعید شده‌اند و یا مهاجرت کرده‌اند و براى رعایت مصالحى ، مانند حفظ جان‌شان ، عمامه‌ی سفید بر سر بسته‌اند .
بستن عمامه‌ی سفید نزد معصومان ، علیهم السلام ، مرسوم بوده است . نقل شده که حضرت امام رضا ، علیه السلام ، براى نماز عید فطر عمامه‌ی سفید به سر مى‌بستند.
2 ـ آغاز تحصیل علوم دینى
ایشان ، تحصیل علوم دینى را در محضر پدر آغاز کرد . بعد از وفات ایشان ، او و برادر گرامی‌شان ، از عنایات مرحوم آیة الله حاج شیخ غلام‌رضا فقیه یزدى خراسانى ، قدس سره ، بهره‌ی علمى و اخلاقى گرفتند .
این استفاده‌ی علمى و اخلاقى و تربیتى و ارتباط حضورى تا زمان وفات مرحوم حاج شیخ غلام رضا یزدی ادامه داشته است . بر این اساس ، در آغاز شخصیت‌پذیرى ، پس از پدر، دانش و تربیت از آن بزرگوار، در نفس نفیس این نوبنیادان « کالنقش فى الحجر» ، ترسیم و تثبیت گردید.
با لطف الهى، ایشان ، دروس سطح را نزد اساتید معتبر و سابقه‌دار ، مانند حضرات آیات آیة اللهى و علومى و شهید صدوقى و طباطبایى سلطانى بروجردى و ... ، قدس سرهم ، تکمیل کرد و با توفیق الهى، درس‌هاى خارج فقه و اصول را از محضر بسیارى از مراجع معظم تقلید سابق ـ که در زمان حضرت آیة اللّه العظمى بروجردى ، قدس سره ـ سِمَت تدریس خارج فقه و اصول را داشتند ، در حوزه هاى علمیّه ، فرا گرفت .
بـرخی از آنان ، مراجعى مانند حضرات آیات عظام خوانسارى و بهبهانى و میلانى ، قدس سرهم ، بودند که دروس مجتهدان و مراجعى مانند حضرات آیات عظام آخوند خراسانى و صاحب عروة الوثقى و میرزا محمدتقى شیرازى و شیخ الشریعة ، قدس سرهم ، را درک کرده بودند .
از دیگر اساتید ایشان ، به حضرات آیات عظام گلپایگانى و اراکى و محقّق و فکور و حاج شیخ مرتضى حایرى و بهاءالدّینى و میرزا هاشم آملى و ... ، قدس اسرارهم ، می‌توان اشاره کرد .
حضرت ایشان ، علاوه بر فقه و اصول ، تفسیر و حدیث و عرفان و فلسفه و دانش ریاضى و هیئت را ـ که در علم فقه لازم است ـ در محضر وارستگانى مانند حضرات آیات عظام علاّمه طباطبایى و رفیعى قزوینى و شعرانى و حکیم الهى قمشه اى ، قدس سرهم ، فرا گرفتند.
3 ـ تحقیقات علمى
معظم له ، در زمان تحصیل و تدریس، در زمینه‌هاى فقه و اصول و فلسفه و کلام و ... تحقیقات علمی فراوانی انجام دادند . وقتى بخشى از آن‌ها را حضرات اساتیدشان ملاحظه کردند ، هم در شخص و هم در آثار برازنده‌گی خاصی مشاهده کردند ، لذا فوق العاده تجلیل و تکریم کردند و به تکمیل آن‌ها ترغیب فرمودند .
اخیراً هم در جلسه‌ای فقهى که به دستور حضرت امام ،‌ رضوان‌الله علیه ، با حضور اعاظمى از محقّقان ، مانند خاتم یزدی و طاهر شمس ، قدس‌سرهما ، و ... تشکیل مى‌شد ، شرکت فعّال همراه با ارائه‌ی نظریات علمى فقهى داشتند .
4 ـ کوشنده‌ای خسته‌گی‌ناپذیر
در دوران تحصیل نیز همیشه با مراقبت و مواظبت ، طورى برنامه ریزى کرده بودند که اوقات گـران‌بهاى خود را بهتر و کامل‌تر در تحقیق و فراگیرى علوم اسلامى ، ‌خصوصاً فقه صرف کنند . ایشان ،‌ گمشده‌ی خویش را در طول چندین سال تحصیل مداوم دریافتند ، لذا در فصل‌ تابستان و یا تعطیلات حوزوى ، به مراکز و مناطق مختلف علمى دور، به صورت پیوسته و مستمر مسافرت می‌کردند و با دریافت بهره‌هاى فراوان از مذاکرات علمى با اساتید و فقیهان متخصّص ، مانند آیةالله العظمی میلانی و حاج‌آقا رحیم ارباب و ... که هر یک از نوابغ و نوادر عصر خود و از فقهاى عالى مقام و بقیة السلف حوزه‌هاى علمیّه‌ی نجف و قم و کربلا و سامرا، به شمار مى‌رفتند ، به مراتب علمى بالا و تقوایى والا رسیدند و در بهترین فرصت و با کوتاه‌ترین مدّت، بر نظریّات قوىّ و پُرمایه‌اى ، واقف شدند و بر مبانى خاصّى ، بویژه در منابع فقه ، دست‌ یافتند و بر مبانى استنباطى ، به خوبى مسلّط شدند .
5 ـ ازدواج
در زمان تدریس، با اقدام شهید محراب حضرت آیةاللّه صدوقى ، قدس سره ، پیش از انقلاب ـ با بانویى نیکوسرشت و اهل علم و از خاندانی اصیل و مؤمن و مبارز ، یعنی سرکار خانم صفاتى ، دامت برکاتها ، ازدواج کردند .
سرکار خانم صفاتی ، پیش از ازدواج ، مشغول تحصیل در حوزه‌ی علمیه‌ی قم بودند و پس از ازدواج نیز به فراگیر علوم اسلامی با جدیت بیش‌تر ادامه دادند و با استفاده از درس‌های همسرش ، و تلاش فراوان و عبادت زیاد ، با لطف الهی ، به درجه‌ی اجتهاد رسیدند و هم اکنون نیز به تربیت شاگردان و تألیف کتاب‌های فقهی و علمی و ... مشول‌اند .
بدین‌سان ، خانواده‌ای تشکیل شد که علم دانش و تهذیب نفْس ، پایه‌ی آن بود .
6 ـ همگامى با امام خمینى ، قدس سره
معظّم له، از ابتداى نهضت اسلامى ، همواره با حضرت امام خمینى هم‌گام بودند و در تحقّق آرمان‌هاى ایشان، تلاشِ نیکو داشتند . در پی این فعالیت‌ سیاسی به همراه همسرو بعضى از فرزندان‌شان از سوى ساواک دستگیر و زندانى مى‌شوند .
براى تحکیم اهداف علمى و فقهى و خدمت به انقلاب اسلامى، فعالیّت ایشان بُعدِ تازه‌اى را به خود مى‌گیرد و به خارج از کشور مسافرت مى کنند و در کنار پیر و مُرادشان ، حضرت امام خمینى مشغول خدمت مى‌گردند.
7 ـ در سنگر امام جمعه
با سرنگونى رژیم دو‌هزار و پانصد ساله‌ی شاهنشاهى، و با توجه به ضرورت هاى اوّل انقلاب، ایشان ، بعضى از امور نظام اسلامى را مانند امامت جمعه بر عهده گرفتند ، اما هیچ‌گاه از تحقیق و تدریس و تربیت شاگرد ، غفلت نکردند ، لذا پس از منصوب‌شدن به امامت جمعه‌ی بروجرد ، در مدرسـه‌ی بحـرالعلوم ـ که مدّتى پایگاه مرحوم آیة الله العظمى بروجردى ، قدس سره ، و دیگرفقیهان بوده ـ درس خارج فقه و اصول را شروع کردند و افاضلى از محضرشان استفاده بردند .
نیز بعضى از برنامه هاى فرهنگى و علمى انقلاب اسلامى را در ضمن امور علمى حوزه ، بر عهده مى‌گیرند .
8 ـ دفاع مقدس
در طول دفاع مقدس، حضرت ایشان براى انجام‌دادن برنامه هاى صحیح شرعى ، مانند برپایى مراسم تبیین دعا و زیارت و اقامه‌ی نماز جماعت ، بویژه امامت نماز جمعه در سنگر و رفع نیازهاى مادّى و معنوى جبهه ، کوشا بودند و حضور فعّال داشتند .
9 ـ حضور در دانشگاه
ایشان ، هم‌زمان با تدریس خارج فقه و اصول و علوم اسلامى در حوزه‌ی علمیه‌ی قم ـ که عمده اشتغال ایشان محسوب مى شود ـ مدتی در بعضى از دانشگاه‌ها تدریس داشتند. در این مدّت، به سبب خُلق نیکوشان، مورد توجّه و علاقه‌ی بسیار دانشگاهیان ، بویژه دانشجویان قرار گرفتند . همینک نیز وی در ارتباط با این قشر عظیم علمى فرهنگى است .
10 ـ تدریس و پرورش فضلا
معظّم له، چه پیش از پیروزى انقلاب اسلامى و چه پس از آن، همواره ، به عنوان یکى از اساتید صاحب‌نظر و مبتکر و موفّق حوزه، مطرح بوده و هستند.
ایشان ،‌ تاکنون توفیق پیدا کرده‌اند به تدریس خارج مباحث قرآنى ، بویژه احکام‌القرآن و چندین دوره اصول تفریعى و پاره‌ای از کتاب‌های فقهی با اشاره به مسائل جدید و مقایسه با قانون مدنى و عرفان و فلسفه و کلام و بعضى از مباحث هیئت بپردازند .
راهنمایى دانش‌پژوهان را به تحقیق و نوشتن جزوه‌ی درسى و برگزاری کنفرانس ، در مدرسه‌ی حقّانى و ... در ضمن برنامه‌هاى علمى ، مى توان از کارهاى ابتکارى معظم له در ضمن تدریس به شمار آورد . در نتیجه ، تدریس‌ها و تربیت‌ها و پرورش‌هاى مفیدى صورت گرفت که ثمرات و نتایج بسیار نیکو به همراه داشت .
از جمله‌ی تلاش‌های ایشان در مقام استادی ، مراقبت ویژه از برخی از نخبگان حوزه بود که اینک بعضى از آنان، به تدریس درس خارج و یا سطح مشغول‌اند و در بین آنان افرادى هستند که به مقام اجتهاد و بلکه اِفتاء رسیده‌اند .
برخى از دست‌پرورده‌گان و شاگردان سابق ایشان نیز در سِمَت‌هایى مانند فقیه شوراى نگهبان یا عضو مجلس خبرگان رهبرى ، در خدمت به اسلام و انقلاب اسلامى و مردم مشغول‌اند .
11 ـ نظریه‌هاى فقهی جدید
بحمد اللّه تعالى، در فهم قرآن و احادیث ، آراء و نظرهاى اجتهادى ویژه‌اى از معظّم له در دست است که تاکنون به این گونه سابقه نداشته است ، مانند « درایت قرآنى » و « وراثت از قرآن » که هر کدام چهارده محور را دنبال مى‌کند.
نیز در باب مسائل فقهى ، ابتکارات و راه‌حل‌هایى براى « مسائل مستحدثه و نوپیدا » ارائه کرده‌اند و در شعاع مسائل فقهى ، قواعد و ضوابط اصولى را به صورت « تفریعى و کاربردى » تبیین و تحلیل کرده‌اند.
در تنظیم منابع و مدارک فقهى مانند « آیات الأحکام » و « احکام دستورى قرآن مجید » و « علوم قرآنى » و « قواعد فقهى قرآنى » هم ابتکاراتی زیبا دارند و نیز طرحی جامع برای تنظیم و بررسی روایات ، به نام « أساس الأحکام الشّرعیّة و جامع أدلّتها » تدوین کرده‌اند .
12 ـ مقام اجتهاد و مرجعیت
با توجه به شوق سرشار و هوش فراوان و همّت بالا و با مشى قناعت و زهد در زندگى و رعایت تقوا و استقلال ، با تکمیل مراتب علمى اجتهادى ، در ضمن بحث هاى قوىّ با فقیهان ‌صاحب نظر در جلسات ویژه‌ی اعاظم ، به بالاترین درجه‌ی فقهى علمى حوزه ، یعنى « اجتهاد مطلق » رسید .
رسیدن به این مرتبه از اجتهاد ، پس از مطالعه‌ی آثار ایشان و مراودات علمی ،‌ مورد گواهى بسیارى از فقها و علماى بزرگ وسابقه‌دار و صاحب فتوا در حوزه هاى علمیّه‌ی نجف و قم و بعضى از مراکز دیگر قرار گرفته است .
13 ـ تألیفات
معظّم له ، علاوه بر توفیق تدریس، موفّق به نوشتن کتاب و رساله‌هاى علمى فراوانی شده‌اند . این نوشته‌ها بیش از صد عنوان است .
برخى از آثار چاپ‌شده‌ی ایشان ، چنین است :
1 ـ أحکام القرآن ( سلسله درس‌هاى دوره‌ی تخصصى علوم قرآن در حوزه‌ی علمیّه‌ی قم ) .
این کتاب ،‌به طورمحدود براى فضلا و طلاب و دانشجویان ،‌چاپ شده است .
2 ـ حاشیه بر مناسک شیخ اعظم انصاری ، قدس سره .
3 ـ حاشیه بر سراج العباد شیخ اعظم انصارى ، قدس سره .
4 ـ تعلیقه بر بخشى از عروة الوثقى .
5 ـ حاشیه بر منتخب المسایل مرحوم سیّد طباطبایى یزدى ، قدس سره .
6 ـ مقدّمه و تعلیق بر قاعده لاضرر مرحوم میرزاى نایینی ، قدس سره
7 ـ حاشیه بر مناسک امام خمینى ، قدس سره .
8 ـ نیّت : راه هدایت ( شرح حدیث بیستم از اربعین حضرت امام ) .
9 ـ رسالة فی طلوع الفجر فی اللیالی المقمرة و...
10 ـ مجموعه اى از مباحث رجالى . این مباحث در مجله‌ی کیهان اندیشه چاپ شده است .
11 ـ مباحث متفرقه درباره‌ی مبانى کلمات حضرت امام .
12 ـ رساله‌ی اساس المسائل و الاحکام ( توضیح المسائل تحلیلی )