بسم الله الرّحمن الرّحیم
ماه شوّال المکرّم ؛ { اهمّیت / فضیلت . آداب و اعمال . وقایع }
اهمّیت / فضیلت :
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند : سُمِّی شَوَّالاً لأِنَّ فِیهِ شَالَت ذُنُوبُ المُؤمِنِینَ أی اِرتَفَعَت ؛ شوّال را از این جهت شوّال نامیدند که در آن ماه، گناهان مؤمنان مرتفع و برداشته می شود ( المراقبات . ص 362 ) . بدان که وقت ظهور آثار اعمال ماه رمضان و اعطای پاداش آن، روز عید فطر است ( المراقبات . ص 334 ) . امام سجّاد علیه السّلام به اولاد خود می فرمود : لَیلَهُ القَدرِ لَیسَ دَونَ لَیلَهَ القَدر ؛ شب (عید) فطر کمتر از شب قدر نیست ( المراقبات . ص 334 ) .
...............................................................................
آداب و اعمال :
شب اوّل : شب اوّل، شب عید فطر است و از جمله لیالى شریفه است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیاى آن احادیث بسیار وارد شده و روایت شده است که آن شب کمتر از شب قدر نیست . 1- غسل : در وقتى که آفتاب غروب کرد، غسل کند .‏ 2- احیاء : آن شب به نماز و دعا و استغفار و سؤال از حق تعالى و بیتوته در مسجد احیاء نماید . 3- تکبیر : در عقب نماز مغرب و عشاء و نماز صبح و عقب نماز عید بخواند : اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ* وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهُ الْحَمْدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ* عَلَى مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَوْلَانَا . 4- دعا : چون نماز مغرب و نافله ی آن را خواند، دست ها را به سوى آسمان بلند کند و بگوید : یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ یَا ذَا الْجُودِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ؛ پس به سجده برود و صد مرتبه در سجده بگوید: أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ‏ ، پس هر حاجت که دارد از حق تعالى بخواهد که إن شاء الله تعالى بر آورده خواهد شد . در روایت است که : بعد از نماز مغرب به سجده رود و بگوید : یَا ذَا الْحَوْلِ یَا ذَا الطَّوْلِ یَا مُصْطَفِیاً مُحَمَّداً وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ نَسِیتُهُ أَنَا وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ ؛ پس صد مرتبه بگو : ‏أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ‏ . 5- زیارت : امام حسین علیه السّلام را زیارت کند. که فضیلت بسیار دارد و زیارت مخصوصه ی این شب در باب زیارات آمده است . 6- ذکر : ده مرتبه این ذکر را بگوید : (( یا دآئِمَ الفَضلِ عَلَی البَرِیهِ یا بَاسِطَ الیدَینِ بِالعَطِیهِ یا صَاحِبَ المَوَاهِبِ السَّنِیهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَیرِ الوَرَی سَجِیهً وَاغفِلَنَا یا ذَاالعُلَی فِی هَذِهِ العَشِیهِ )) . 7- نماز : چهارده رکعت نماز گزارد و بخواند در هر رکعتى حمد و آیه الکرسی و سه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ تا براى او به هر رکعتى ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که روزه گرفته و نماز خوانده در آن ماه‏، باشد . 10- غسل : در آخِر شب غسل کند ‏و در جاى نماز خود بنشیند تا طلوع فجر (مفاتیح الجنان . فصل چهارم . در اعمال ماه شوّال ) .
.............................................................................................
روز اوّل : روز عید فطر است.
آداب و اعمال روز عید فطر :
1-تکبیر : بعد از نماز صبح و نماز عید این تکبیرات را بخوانى : اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ* وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهُ الْحَمْدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ* عَلَى مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَوْلَانَا . 2- دعا : بعد از نماز صبح این دعا را بخوانى : اللَّهُمَّ إِنِّی تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ إِمَامِی‏ ... . 3- زکات فطره : زکات فطره را کنار بگذارد یعنی از مال خود بیرون کند . الف : به ازای هر نفر، یک صاع ( حدود سه کیلو و نیم )، پیش از نماز عید به تفصیلى که در کتب فقهیُه است . ب : زکات فطره، واجب مؤکّد است و شرط قبولى روزه ی ماه رمضان و سبب حفظ تا سال دیگر است . ج : حق تعالى آن را مقدّم بر نماز ذکر فرموده در این آیه شریفه : قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى ( سوره اعلی . آیه 14 ) . ‏4- غسل و دعای آن : بهتر آن است که اگر ممکن شود از نهر غسل کند‏ و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان به جا آوردن نماز عید. در جزء روایتى است که غسل را در زیر سقفى بکند و چون خواستى غسل کنى بگو : اللَّهُمَّ إِیمَاناً بِکَ وَ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ وَ اتِّبَاعَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏ پس‏ بسم الله‏ بگو و غسل کن و چون از غسل فارغ شدى بگو : اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ کَفَّارَةً لِذُنُوبِی وَ طَهِّرْ دِینِی اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ‏ . 5- لباس نیکو و بوی خوش : پوشیدن جامه نیکو و به کار بردن بوى خوش‏ و رفتن به صحرا درغیر مکّه براى نماز خواندن در زیرآسمان‏ . 6- افطار : پیش از نماز عید در اوّل روز افطار کند و بهتر آن است که به خرما یا به شیرینى باشد و شیخ مفید رحمه الله فرموده : مستحب است تناول کردن مقدار کمى از تربت سیّد الشّهداء علیه السّلام که شفا است از براى هر دردى .‏ 7- مهیا شدن برای نماز عید : چون براى رفتن به نماز عید مهیّا شدى بیرون نروى مگر بعد از طلوع آفتاب و آن که بخوانى دعایى را که سیّد در اقبال از ابو حمزه ثمالى روایت کرده از حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام که فرمود : در عید فطر و قربان و جمعه وقتى که مهیّا شدى به جهت بیرون رفتن برای نماز، این دعا را بخوان : اللَّهُمَّ مَنْ تَهَیَّأَ فِی هَذَا الْیَوْمِ أَوْ تَعَبَّأَ ... . 8- نماز عید فطر : و آن دو رکعت است در رکعت اوّل حمد و سوره اعلى را بخواند و بعد از قرائت‏ پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر این قنوت را بخواند : اللَّهُمَّ [أَنْتَ أَهْلُ‏] أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ فِیهِ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ {الْمُخْلِصُونَ‏} پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوم و بعد از حمد، سوره والشّمس را بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم گوید و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را بفرستد. مستحب است که نماز عید در زیر آسمان و بر روى زمین بدون فرش و بوریا واقع شود و آنکه برگردد از مصلّى از غیر آن راهى که رفته بود و از براى برادران دینى خود به قبولى اعمال‏ دعا کند . 9- دعای صحیفه سجّادیه : شاید بهترین دعاهای وارده، دعاى چهل و ششم صحیفه کامله سجّادیه باشد . 10- زیارت : امام حسین علیه السّلام را زیارت کند . 11- خواندن دعای ندبه : سزاوار است این دعا در روزهای عید فطر و عید قربان و عید غدیر و عید (روز) جمعه خوانده شود . بعد از اتمام دعا به سجده رود و .... (مفاتیح الجنان . فصل چهارم . در اعمال ماه شوّال ) .
...............................................................................................
اهمّیت زکات فطره : 1- دادن فطره برای آنچه از زکات مال ناقص بوده است، باعث جبران و کامل شدن زکات مال می شود. 2- باعث تمام و کامل شدن روزه می شود. 3- به منزله ی صلوات بر پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در نماز است.
مطالبی پیرامون زکات فطره : * زکات فطره و مقدّم داشتن آن بر نماز عید فطر در قرآن هم تأکید شده است : قَد اَفلَحَ مَن تَزَکَّی وَ ذَکَرَ اسمَ رَبِّهِ فَصَلَّی ( سوره اعلی . آیه 14 ) . 1- جنس : بهتر آن است که از قوت غالب خود بدهد (یعنی غذایی که بیشتر می خورد و از بهترین آنها ) و می تواند عین آن غذا یا قیمت آن را بدهد. 2- مقدار : یک صاع است ؛ یک صاع حدود 3 کیلو و نیم (5/3) است. 3- وقت : واجب است که از غروب آفتاب شب عید، فطره را از مال خود خارج کرده و کنار بگذارد. و واجب بودن آن تا پیش از بیرون رفتن برای نماز عید ادامه دارد و ... . 4- مصرف : أ- به کسی که نیازمند باشد باید داده شود. اَحوَط (احتیاط واجب) آن است که به فقیر غیر هاشمی(غیر سید)بدهد اگر دهنده خود سیدنباشد. ب- اَحوَط آن است که از شهری که در آن هست آن را به خارج آن شهر ندهد ( المراقبات . ص 334 - 341 ) .
چون خواستی برای نماز عید فطر بیرون روی ... بر تو لازم است که از مصیبتی که از غیبت امام زمان تو علیه السّلام برتو وارد شده است، غافل نباشی ؛ زیرا نماز عید، حقّ خاصّ امام صاحب عصمت علیه السّلام و از مقامات معروفه ی اوست ( المراقبات . ص 349 ) .
روز بیست و پنجم : شهادت حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام است. * روایت شده که چون هنگام شهادت امام جعفر صادق علیه السّلام فرا رسید، چشم های خود را گشودند و فرمودند : خویشان مرا جمع کنید. چون همه جمع شدند، به سوی ایشان نظر کرد و فرمود : شِفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمرد و اعتنا به شأن او ننماید، نمی رسد (مفاتیح الجنان . فصل چهارم . در اعمال ماه شوّال ) .
...............................................................................
کتاب شریف (( مفاتیح الجنان )) تألیف محدّث بزرگ حاج شیخ عبّاس قمی رحمه الله می باشد. * اندکی از کلمات و عبارات کتاب مفاتیح الجنان در مورد این ماه با ادبیات روان تری نوشته شده است و با متن اصلی کتاب تفاوت ناچیزی دارد.
کتاب شریف (( المراقبات )) تألیف عارف کامل میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمه الله می باشد.
وقایع :
1 شوّال ؛ روز مبارک عید
25 شوّال سال 148 ه.ق ؛ شهادت حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام در سنّ 65 سالگی