ز مبعث خاتم الانبیا تا مبعث خاتم الاوصیا

از بعثت محمد تا برانگیخته شدن محمد;

از آغازی غریبانه تا آغازی دیگر:

«بدا الاسلام غریبا و سیعود غریبا»;

از «جاء الحق » تا «جاء الحق » که آن روز رسول خدا با بعثتش، بت ها را سرنگون ساخت; باطل را از میان برداشت و بر جهالت و برداشت های غلط از زندگی آدمی، خط بطلان کشید، و امروز که فرزندش امام موعود، ظهور خواهد کرد، بت های عصر نوین را خواهد شکست و از فرهنگ مترقی اسلام پرده برخواهد داشت تا آن جا که بپندارند دینی نوین آورده است، و باطل را درهم فروخواهد ریخت که امام باقر - علیه السلام - فرمود:

«اذا قام القائم ذهبت دولة الباطل;

اگر قائم آل محمد -علیه السلام - قیام کند، دولت باطل نابود خواهد شد».

در روایت ولادت نیز، حکیمه خاتون گوید:

هنگامی که مهدی زاده شد، پاک و طاهر بود و بر بازوی راستش نوشته بود:«جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا».

آری، همان گونه که رسول خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - ماموریت می یابد که بت ها را درهم شکند و خط سرخ بر آن چه غیر خدایی دارد بکشد و کفر و شرک و ضلال را مضمحل و نابود سازد و حق و هدایت و روشنایی را جایگزین باطل و جهالت و گمرهی نماید، حجت خدا بر زمین; یعنی «ابا صالح » نیز ماموریت دارد تا با ظهورش، حق را نمایان سازد و باطل را از صحنه خارج نماید و قدرت های ضد خدایی را درهم شکند و زورگویان و ستم پیشگان و جهان خواران و جائران و جباران را محو و نابود کند و از صحنه گیتی براندازد و پرچم حکومت راستین الهی را در سراسر جهان به اهتزاز درآورد. اگر آن روز آخرین پیام رسان خدا - که درود بی پایان بر او و خاندان پاکش باد - بر فراز خانه خدا برآمد و بت ها را یکی پس از دیگری درهم فرو ریخت و آوای دلنشینش در فضای ظلمتکده مکه، بلند شد که: «قولوا لا اله الا الله تفلحوا»، به زودی نیز آخرین جانشینانش در کنار خانه خدا، همان نوا را سر خواهد داد و این زمان دعوت الهی را تکرار خواهد کرد که: ای مردم «بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین ».

تا آن روز این دو فریاد هم چنان در فضای جهان طنین انداز است که: «لا اله الا الله » و «بقیة الله خیر لکم ». و اگر آن روز رسول خدا در یک حرکت سریع به اذن خداوند، 360 بت را از خانه خدا زدود، فرزندش نیز حکومت های باطل را می زداید و بت ها را می شکند و حکومت واحده حق را جایگزین صدها حکومت پوشالی باطل خواهد نمود و به اثبات خواهد رساند که: آری! باطل، توانایی آن را ندارد که در برابر حق و حق جویان بایستد و پایدار بماند. همواره پیروزی و سرافرازی با حق است و بس.

انگیزه دو بعثت

امیرالمؤمنین - علیه السلام - در بیست و ششمین خطبه نهج البلاغه می فرماید:

«ان الله بعث محمدا - صلی الله علیه و آله - نذیرا للعالمین و امینا علی التنزیل و انتم معشر العرب علی شر دین و فی شر دار، منیخون بین حجارة خشن و حیات صم، تشربون الکدر و تاکلون الجشب، و تسفکون دماءکم و تقطعون ارحامکم، الاصنام فیکم منصوبة و الآثام بکم معصوبة;

خداوند حضرت محمد - صلی الله علیه و آله - را برای هشدار دادن به مردم جهان و پاسداری از قرآن فرستاد، در حالی که شما، گروه اعراب، زشت ترین آیین را برای خود برگزیده و در بدترین جایگاه به سر می بردید. در میان سنگ های درشت خارا خانه می ساختید و با مارهای زهردار می زیستید. آب لجن می نوشیدید. غذای خشن می خوردید. خون یکدیگر را می ریختید. از خویشاوندان دوری می کردید، بت در میان شما نصب شده بود و از گناهان اجتناب نمی کردید.

در چنین جاهلیتی که مردم از فرهنگ و اخلاق و انسانیت کاملا به دور بودند و فروغ حق و حقیقت رخت بر بسته و درخت علم و دانش، پژمرده و پرچم شقاوت و درندگی و نادرستی، نصب شده بود، خداوند حجتش و رسولش و پیام رسانش را برانگیخت تا فرهنگ پیشتاز اسلام را جایگزین آن همه نادرستی ها و کژی ها و جهالت ها کند و به جای زنده به گور کردن دختران و کشتن معصومان و ریختن خون مظلومان، نه تنها به انسان ها، بلکه با حیوانات نیز خوش رفتاری شود و اخلاق الهی و منش ربانی، حاکم گردد و به جای بدبختی و ذلت و عقب افتادگی، پایداری و عزت و عظمت و سربلندی نصیب مسلمین گردد».

امام صادق(ع) درباره قیام امام زمان(عج) می فرماید:

«اذا قام القائم حکم بالعدل، وارتفع فی ایامه الجور، و امنت السبل، واخرجت الارض برکاتها، و رد کل حق الی اهله...; ⁽¹⁾

هرگاه قائم آل محمد قیام کند، با عدل و داد حکومت نماید و ظلم و ستم در دورانش برطرف شود و راه ها امن گردد و برکت های زمین ظاهر شود و حق ضایع شده هر کس را به خویش باز گرداند».

و نیز همان حضرت می فرماید:

«یصنع کما صنع رسول الله(ص)، یهدم ما کان قبله کما هدم رسول الله صلی الله علیه و آله امر الجاهلیة، و یستانف الاسلام جدیدا بعد ان یهدم ما کان قبله; ⁽²⁾ رفتارش چون رسول الله است، آن چه آیین غلط است، نابود می سازد چنان که پیامبر نیز آیین جاهلیت را برانداخت و اسلام را از نو در گیتی حاکم می نماید; هم چنان که دیگر حکومت ها را از بین می برد».

بعثتی است; مانند بعثت رسول الله(ص) که دولت باطل را سرنگون ساخت و حق را حاکم نمود. در این زمان نیز مبعث دیگری تکرار می شود. این بار نیز «محمد» مبعوث شده است که فسق و فجور و تباهی را برطرف سازد و ظلم و بی دادگری و تجاوز و نادرستی را از بین ببرد. و در این راه، مانند جدش اذیت و آزار می بیند و به خاطر گسترش عدل و داد، برای خدا، همه اذیت ها و شکنجه ها را تحمل می کند.

امام باقر - علیه السلام - فرمود:

«ان صاحب هذا الامر لو ظهر، لقی من الناس مثل ما لقی رسول الله صلی الله علیه و آله و اکثر; ⁽³⁾ امام زمان، هرگاه ظهور کند، همان گونه که پیامبر از مردم اذیت دید، او هم چنان، بلکه بیش تر اذیت می بیند».

امام صادق - علیه السلام - می فرماید:

«یعز الله به الاسلام بعد ذله و یحییه بعد موته... و یدعو الی الله بالسیف، فمن ابی قتل و من نازعه خذل. یظهر من الدین ما هو علیه الدین فی نفسه ما لو کان رسول الله صلی الله علیه و آله یحکم به. یرفع المذاهب من الارض فلایبقی الا الدین الخالص; ⁽⁴⁾ خداوند، اسلام را به واسطه او عزت می بخشد، پس از آن که خوار شده باشد و اسلام را زنده می کند، پس از آن که مرده باشد. او با شمشیر (سلاح) مردم را به سوی خدا دعوت می کند، پس اگر کسی نپذیرفت کشته می شود و اگر کسی با او جنگید، خوار و ذلیل می گردد. امام زمان، دین را چنان که باید باشد، ظاهر و آشکار می گرداند و چنان که رسول خدا، حکومت می کرد، حکومت می کند. تمام مذاهب و آیین ها را جز دین خالص خداوند، از میان برمی دارد.»

چقدر زیبا و جالب، امام معصوم - سلام الله علیه - بین دو برانگیخته شدن و دو بعثت پیامبر و امام زمان، مقایسه می کند. چقدر زیبا رفتارهای امام را با نیای بزرگوارش، یکسان می داند; تو گویی پیامبر از نو برانگیخته شده و پرده های تاریک ظلمت و گمراهی را که هزاران بار، تاریک تر و نارواتر از جاهلیت دوران رسول خدا است، با قدرت الهی و به کمک مؤمنان و منتظران فرج، درهم می نوردد و پرچم «لا اله الا الله » را همان سان که جد اطهرش برافراشت، برفراز گیتی می افرازد. با دشمنان خدا و منافقان و کافران و مشرکان - که چقدر زیادند و در رنگ و پوست ها و لباس های گوناگون پراکنده اند - چنان مبارزه ای بی امان می کند و کارزار می نماید تا اثری از فتنه بر زمین نماند. «وقاتلوهم حتی لاتکون فتنة و یکون الدین کله لله » و اگر آن زمان، رسول خدا فرصت کافی نیافت تا تمام مشرکان و منافقان را از بین ببرد، امروز فرزندش با تمام قدرت، این امر الهی را اجرا می سازد. گویا هنوز تاویل این آیه شریفه نرسیده است. وقتی این آیه تاویل می یابد که اثری از مشرکین و منافقین نباشد.

روز موعود

امیر مؤمنان - علیه السلام - می فرماید:

«و لا یبقی ارض الا نودی فیها شهادة ان لا اله الا الله وحده لاشریک له و ان محمدا رسول الله; و هیچ سرزمینی نمی ماند جز آن که شهادت به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر در آن برملا می گردد».

و آن چه روز فرخنده ای است. حق جویان لحظه لحظه عمر خود را منتظر آن «روز موعود» هستند. منتظرند که بین رکن و مقام، امام و منجی خود را ببینند، با او «بیعت » کنند، چنان که با جدش نادیده بیعت کردند. منتظرند که پس از قرن ها انتظار، وارث زمین گردند: «و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثین. و نمکن لهم فی الارض و نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ما کانوا یحذرون ».

منتظرند تا در زیر سایه امامشان، با دشمنانش کارزار کنند و ظالمان و ستم پیشگان را از زمین بردارند; همان ها که در طول سالیان دراز، شیعیان و پیروان امامان را آزار می دادند و از هیچ شکنجه ای - چه روحی و چه جسمی - فروگذار نمی کردند; اکنون نور خدا نمایان شده و آنان که خواستند این نور را در طول تاریخ خاموش نمایند، باید امروز خاموش گردند که این نور خاموش شدنی نیست:

«یریدون لیطفئوا نور الله بافواهم والله متم نوره »

و با ظهور مهدی، این نور کاملا گسترده می شود و فروغش همه جا را فرا می گیرد، هرچند کافران و مشرکان را خوش نیاید. و منتظران، هر صبح و شام درگاه و بی گاه دست دعا و نیایش را بلند کرده اند و فریاد می زنند

«عجل علی ظهورک یا صاحب الزمان »

و باید بسیار «دعای فرج » کنند تا صاحبشان از راه رسد، تا ابراهیم با تبر بت شکنش و موسی با عصای معجزه آسایش و عیسی با دم روح اللهیش و محمد با قرآنش و علی با ذوالفقارش برسند که او وارث تمام پیامبران و امامان و تمام تقوا پیشگان و مجاهدان و صدیقان و شهیدان است.

و چقدر تاکید بر انتظار فرج شده است که رسول خدا فرمود:

«انتظار الفرج عبادة. افضل اعمال امتی انتظار فرج الله عزوجل; ⁽⁵⁾ نتظار فرج، عبادت است. برترین و بهترین اعمال امتم، انتظار فرج از سوی خدای - عزوجل - است ».

و این منتظران ظهورش - شیعیان حقیقی - برترین انسان ها هستند و از پیروان و اصحاب سایر امامان نیز شاید برتر باشند، چرا که ندیده به امامشان ایمان آورده اند. اینها را رسول خدا(ص) برادران خود می داند و وقتی به یاد برادرانش می افتد و اظهار علاقه به آنان می کند، یکی از اصحاب عرضه می دارد: مگر ما برادرانت نیستیم، ای رسول خدا؟

حضرت می فرماید: «نه! شما اصحاب من هستید، ولی برادرانم کسانی هستند که در آخر الزمان می آیند و به من ایمان می آورند، در حالی که مرا ندیده اند... همانا آنان چراغ های هدایت در تاریکی هستند که خداوند آنها را از فتنه های ظلمانی می رهاند». ⁽⁶⁾

خوشا به حالتان ای صابران در دوران غییبت;

خوشا به حالتان ای پایداران در محبت و عشق به حضرت حجت;

خوشا به حالتان ای منتظران واقعی فرج;

و خوشا به حالتان ای پیروان صدیق و مخلص امام زمان.

هم چنان پابرجا بمانید و استقامت ورزید و مواظب باشید که کژی های فریب دهنده، شما را کج و راست نکند و در احیای امر الهی، پیشتاز و پیشگام باشید و به انتظار یاری رساندن به «مضطر» واقعی همواره «امن یجیب » بخوانید تا خداوند دعایتان را مستجاب گرداند و پراکندگی هایتان را مبدل به وحدت سازد و «سوء» را از شما برطرف نماید.

در پایان، فرا رسیدن این دو عید بزرگ را به امت «پاسداراسلام »، به ویژه مقام معظم رهبری، تبریک و تهنیت گفته، از خدای بزرگ مسالت داریم ما را در راه احقاق حق، پایدار گرداند و ما را جزء منتظران واقعی آن حضرت قرار دهد.

انتظار از نظرگاه امام خمینی(ره)

اکنون برای تیمن و تبرک، سخنی والا و دلنشین از خمینی عزیز - قدس سره - نقل می کنیم که چه زیبا، ظهور امام زمان را امتداد و غایت بعثت تمام پیامبران می داند و آن را ثمره دردها و رنجهایشان می شمارد:

«سالروز مبارک ولادت با سعادت و پربرکت حضرت خاتم الاوصیاء و مفخر الاولیاء حجة بن الحسن العسکری - ارواحنا لمقدمه الفداء - بر مظلومان دهر و مستضعفان جهان مبارک باد.

و چه مبارک است، میلاد بزرگ شخصیتی که برپاکننده عدالتی است که بعثت انبیا - علیهم السلام - برای آن بود.

و چه مبارک است زاد روز ابرمردی که جهان را از شر ستمگران و دغل بازان تطهیر می نماید و زمین را پس از آن که ظلم و جور، آن را فرا گرفته، پر از عدل و داد می نماید و مستکبران جهان را سرکوب و مستضعفان جهان را «وارثان ارض » می نماید.

و چه مسعود و مبارک است روزی که جهان از دغل بازی ها و فتنه انگیزی ها پاک شود و حکومت عدل الهی بر سراسر گیتی، گسترش یابد و منافقان و حیله گران از صحنه خارج شوند و پرچم عدالت و رحمت حق تعالی بر بسیط زمین افراشته گردد و تنها قانون عدل اسلامی بر بشریت حاکم شود و کاخ های ستم و کنگره های بی داد فرو ریزد و آن چه غایت بعثت انبیاء - علیهم صلوات الله - و حامیان اولیاء - علیهم السلام - بوده، تحقق یابد و برکات حق تعالی بر زمین نازل شود و قلم های ننگین و زبان های نفاق افکن شکسته و بریده شود و سلطان حق تعالی بر عالم پرتوافکن گردد و شیاطین و شیطان صفتان به انزوا گرایند و سازمان های دروغین حقوق بشر از دنیا برچیده شود و امید است که خداوند متعال آن روز فرخنده را به ظهور این مولود فرخنده، هرچه زودتر فرا رساند و خورشید هدایت و امامت را طالع فرماید.

و اکنون ما منتظران مقدم مبارکش مکلف هستیم تا با تمام توان، کوشش کنیم تا قانون عدل الهی را در این کشور ولی عصر - عجل الله فرجه - حاکم کنیم و از تفرق و نفاق و دغل بازی بپرهیزیم و رضای خداوند متعال را در نظر بگیریم و همگان در مقابل قانون خاضع باشیم و با صلح و صفا و برادری و برابری به پیشبرد انقلاب اسلامی کوشا باشیم و حق متعال را در همه احوال، حاضر و ناظر بدانیم و تخلف از دستورات اسلام ننماییم و به وسوسه فتنه انگیزان، اعتنا نکنیم ». ⁽⁷⁾

پی نوشت ها:

1) منتخب الاثر، ص 308.

2) بحارالانوار، ج 52، ص 352.

3) بحارالانوار، ج 52، ص 362.

4)بشارة الاسلام ، ص 297.

5) بحارالانوار، ج 52، ص 122.

6) منتخب الاثر، ص 515 و 516.

7) صحیفه نور، 28 / 3 / 1360.

 ویژه نامه ماه رجب

رجب ماه هفتم از سال قمری است که مُضر نیز می گویند به سبب احترامی که آن قبیله به آن ماه قائل بودند و در اسلام رجب از ماه های حرام به شمار آمده است، بدین خاطر آن را رجب الفرد گویند، زیرا سه ماه از ماههای حرام به هم پیوسته اند و این ماه از آنها جدا و فرد است.(1)

فضیلت ماه رجب

این ماه همانند ماه شعبان و ماه رمضان از ماه های بسیار با شرافت و با فضیلت است که در روایات اسلامی بر آن تأکید و توصیه شده به طوری که ماه رجب شهر اللّه الأصب یعنی ماه (سرای خداوند) نامیده شده که رحمت خدا در آن بر بندگان سرازیر است پس شایسته است انسانهای با ایمان بسیار استغفار و توبه نمایند و به این ماه نیز «واصل»،(بی سر و صدا) گفته شده زیرا در آن از جنگ با مخالفان و مشرکان نهی شده است.(2)

در حدیث است که حضرت نوح(ع) روز اول این ماه سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر که این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور می شود(3) و نیز طبق سخن حضرت صادق(ع) خواندن زیارت امام حسین(ع) در روز اول این ماه مستحب و تأکید شده است.(4)

پیامبر(ص) فرمودند: رجب برای امّت من ماه استغفار است پس در این ماه به محضر پروردگار از گناهان خویش پوزش طلبید که خداوند بخشنده ای مهربان است.(5) امام صادق(ع) فرمود: روزه بیست و هفتم رجب را از دست مده که آن روزی است که مقام نبوّت به محمّد(ص) داده شد و ثواب آن برای شما به اندازه ثواب شصت ماه است.(6)

از ثوبان غلام پیامبر(ص) نقل شده که گفت: ما جمعی در خدمت پیامبر(ص) بجایی می رفتیم عبورمان به گورستانی افتاد، حضرت اندکی در میان قبرها بایستاد و سپس به راه افتاد. من عرض کردم توقف شما در قبرستان به چه خاطر بود؟ حضرت سخت گریه کرد و ما نیز محزون و گریه کردیم، سپس فرمود: ای ثوبان اینان در قبرهایشان معذّبند آنچنان که من ناله آنها را شنیدم و دلم به حالشان به رحم آمد و از خدا خواستم عذابشان را تخفیف دهد و خداوند اجابت فرمود و اگر اینها در ماه رجب روزه گرفته بودند، در قبرهایشان عذاب نمی شدند. عرض کردم: یا رسول اللّه روزه و عبادت در ماه رجب از عذاب قبر ایمنی می دهد؟ فرمود: آری سوگند به آنکه مرا به حق فرستاد هر مرد و زن مسلمانی که یک روز از رجب را روزه بدارد و یک شب آن را به عبادت برخیزد و جز رضای خدا نظری نداشته باشد عبادت هزار سال در نامه عملش ثبت گردد که روزهایش را روزه و شبهایش را به عبادت گذرانده باشد و...(7)

از امام صادق(ع) آمده که هر کس در روز اول رجب امام حسین(ع) را زیارت کند حتما آمرزیده گردد. بزنطی گوید: از حضرت رضا(ع) پرسیدم: شما در چه ماهی امام حسین(ع) را زیارت می کنید؟ فرمود: در نیمه رجب و نیمه شعبان. از ابان بن تغلب معنی «العجب ثم العجب بین الجمادی و الرجب» را پرسیدند گفت: ملاقات زنده هاست «در زمان رجعت» با مردگان.(8)

در حدیث آمده که پیامبر اسلام(ص) فرمودند: رجب ماه خداست کسی که یک روز از این ماه را روزه بگیرد موجب خشنودی خدا گردد و غضب الهی از او دور شود و دری از درهای جهنّم به روی او بسته شود و نیز فرمود: رجب نام جویی است در بهشت از عسل شیرین تر و از برف سفیدتر هر که در این ماه یک روز، روزه بگیرد از آن جوی به او آب دهند.(9)

شیخ صدوق از سالم روایت کرده که می گفت: در اواخر ماه رجب حضور امام صادق(ع) رسیدم به من فرمود: آیا روزه ماه رجب را گرفته ای؟ گفتم: نه! حضرت فرمود: واللّه ای سالم آن قدر ثواب از تو فوت شده است که اندازه آن را به غیر خدا کسی نمی داند زیرا این ماهی است که خدای متعال بر ماههای دیگر فضیلت و برتری داده و حرمتش را بزرگ شمرده، روزه را در آن گرامی داشته سپس فرمود: ای سالم هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد در امنیّت و آسایش خواهد بود از شدت سکرات مرگ و وحشت بعد از مرگ و نیز از عذاب قبر و هر کس دو روز آخر این ماه را روزه بدارد از صراط به آسانی می گذرد و از ترس و هراس قیامت و شدت آن نهراسد و از جهنم برائت جوید و سپس حضرت فرمود: هر کس نتواند روزه بگیرد چندبار سبحان اللّه بگوید.(10)

به هر حال اعمال و دعاهای زیادی در ماه رجب سفارش و توصیه شده که برای امور دنیایی و رهایی از مشکلات آخرتی انسان مفید است.

ماه رجب و دعا

یکی از چیزهایی که در ماه رجب پسندیده است دعا است، که مرحوم مجلسی و حاج شیخ عباس قمی آنها را در موارد مختلف گزارش کرده اند. از جمله این دعاها که بسیار هم سفارش شده است سید بن طاووس از محمد بن ذکوان که این مرد آن قدر در حال سجده گریه کرد که نابینا شد می گوید: به حضرت امام صادق(ع) گفتم لطفاً برای ماه رجب مرا دعایی تعلیم دهید که از طرف خدای متعال به وسیله آن سود ببرم حضرت فرمود:در تعقیب نمازهای صبح و شام هر روز این ماه این دعا را بخوان: «یا من ارجوه لکلّ خیر و آمن سخطه عند کلّ شر یا من یعطی الکثیر بالقلیل یا من یعطی من سئله یا من یعطی من لم یسئله و من لم یعرفه تحنّنا منه و رحمة اعطنی بمسئلتی ایّاک جمیع خیر الدّنیا و جمیع خیر الآخرة و اصرف عنّی بمسئلتی ایّاک جمیع شرّ الدّنیا و شرّ الآخرة فأنّه غیر منقوصٍ ما اعطیت وزدنی من فضلک یا کریم، ای آنکه در هر چیزی به تو امید دارم و از خشمش در هر تسرّی و بدی ایمن هستم، ای آنکه در برابر اندک بسیار عطا کند، ای آنکه به هر کس که بخواهد عطاهای بسیار نماید، ای آنکه به کسی که از او چیزی نخواهد و کسیکه از راه مهرورزی و رحتمش او را نشناسد عطا می کند، خواهشی که از تو دارم همه خیر دنیا و همه خوبیهای آخرت را به من عطا کن، درخواست دیگرم از تو این است که بدی های دنیا و بدی آخرت را از من دور کنی زیرا کاسته نشود هر آنچه عطا کنی و برای من از فضل و بخشش خودت بیفزا ای با کرامت.»

محمد بن ذکوان می گوید، سپس حضرت محاسن خود را به دست چپ گرفت و با حالت تضرّع و خشوع در حالی که انگشت سبّابه دست راست را حرکت می داد ادامه دعا را می خواند: «یا ذاالجلال و الأکرام یا ذالنّعماء و الجود یا ذالمنّ و الطّول حرّم شیبتی علی النّار؛ای صاحب جلال و کرم، ای صاحب نعمت ها و بخشش ها، ای صاحب منّت وجودها، موی سفیدم را بر آتش دوزخ حرام کن.»(11)

در حدیثی دیگر از پیامبر(ص) گزارش شده که فرمود: هر کس در ماه رجب این عبارت را صدبار بگوید: «استغفر اللّه الّذی لا اله الّا هو وحده لاشریک له واتوب الیه؛و با صدقه این ماه را به پایان ببرد، پاداش صد شهید را دارد و اگر در ماه رجب از دنیا برود خدا از او راضی می باشد.»(12)

و نیز در حدیث دیگری آمده است که هر کسی دوست دارد که جایگاه خود را در بهشت ببیند و برای او نشان داده شود در ماه رجب یک روز روزه بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند در رکعت اول صدبار قل هو اللّه احد، در رکعت دوم دویست بار قل هو اللّه احد بخواند. از اینگونه احادیث فراوان است که در فضیلت این ماه وارد شده است.

لیلة الرغائب

از جمله شبهای بزرگ و با عظمت ماه رجب شب جمعه اول این ماه است.معروف به لیلة الرغائب، اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه آن اعمال برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر می شود.

رغائب جمع رغیبه است به معنی «امرٌ مرغوب فیه عکاء کثیر» یعنی شبی که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می آید در حدیث است شب جمعه اول این ماه احیاء و بیداری و نیایش فضیلت ویژه دارد و موجب دست یابی به عطایای ارزشمند حضرت پروردگار است، در حدیث است که رسول خدا(ص) فرمود: ملائکه این شب را به این نام نهادند و محدثان در کتاب های دعا نمازی با کیفیت مخصوصی در این شب ذکر کرده اند که پیامبر(ص) فرمود: هر کس این نماز را در این شب انجام دهد ثواب این نماز به نیکوترین صورت با روی خندان و درخشان و با زبانی فصیح در شب اول قبر در حضور این فرد ظاهر شود و به او می گوید: ای دوست من مژده می دهم تو را که از هر شدّت و سختی نجات یافتی، نمازگزار می گوید: تو کیستی که من تاکنون چنین صورتی زیبا با چنین جلوه ای ندیدم و سخنی شیرین تر از کلام تو نشنیده ام و بویی بهتر از بوی تو نبوئیدم در پاسخ می گوید: من همان نماز لیلة الرغائبم که شما انجام دادی. امشب آمده ام نزدت باشم تا حق را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من در عرصه قیامت سایه بر سر تو خواهم افکند پس خوشحال باش که خیر از تو معدوم نخواهد شد.

کیفیت نماز در مفاتیح الجنان ذکر شده است می توانید مراجعه کنید.

سیزدهم ماه رجب

از جمله فضیلت ماه رجب آن است که ایام البیض در آن واقع شده یعنی روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم و اعتکاف برای خدا و روزه داری، در آموزه های دینی بر آن تأکید و سفارش شده است.

و نیز ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در روز سیزدهم همین ماه واقع شده.

بیست و هفتم ماه رجب

روز بیست و هفتم ماه رجب روز مبعوث شدن پیامبر اسلام(ص) به رسالت و پیامبری است و روزه گرفتن در این روز مستحب و ثواب ویژه دارد برای هر کدام از این شب ها اعمال مخصوصی ذکر شده که جای توضیح آن نیست برای اطلاع بیشتر به مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی مراجعه نمایید.

ابن بطوطه در سفرنامه خود می گوید شب مبعث نزد مسلمانان عزیز است بخصوص نزد عراقی ها و خراسانی ها و بلاد فارس و روم که به لیلة المحیا معروف است مردم گرفتار آن دیار به کنار مضجع شریف مولایشان علی(ع) در نجف اشرف می آیند و به شب زنده داری و اعتکاف مشغول می شوند و حاجات خود را با خواندن دعا و راز و نیاز از خداوند طلب می کنند. هنوز نیمه شب تمام نمی شد، بیشتر گرفتاران از جمله مریضان و زمین گیر شده گان شفا پیدا می کردند و راه منزل خود را می پیمودند در حالی که صحیح، سالم و تندرست بودند. ابن بطوطه در ادامه می گوید من در همان روزگار در یکی از مسافرخانه های شهر نجف در نزدیکی قبر شریف آن بزرگ مرد تاریخ سکنی اختیار کرده بودم که سه نفر را دیدم که فلج بودند و توانایی راه رفتن نداشتند. یکی از آنان رومی و دیگری اصفهانی و سومی اهل خراسان بود پرسیدم چرا خوب نشده اید و اینجا مانده اید؟ گفتند چون ما به شب بیست و هفتم ماه رجب کنار قبر حضرت امیرالمؤمنین(ع) نرسیدیم که احیا و شب زنده دار باشیم ولی همین جا می مانیم تا شب بیست و هفتم ماه رجب سال آینده تا شفا بگیریم.»(13)

اعمال ام داوود

یکی از عبادتها و دعاهای معروف که در ماه رجب به انجام آن تأکید شده، اعمال ام داوود است. در کتب حدیث نقل شده، جوانی در عراق که اهل معرفت بود به دست منصور دوانیقی به مدت طولانی در زندان او گرفتار شده بود که نامش داوود بود. مادرش تاب و توان خود را در فراق پسر از دست داده بود، روزی به خدمت امام صادق(ع) رفت و داستان را نقل کرد و از آن حضرت چاره جویی نمود. حضرت فرمود:آیا می دانی این ماه، ماه رجب است و دعا در آن زود به اجابت می رسد آنچه را که می گویم دقیقاً انجام ده تا فرزندت از زندان رهایی یابد.

ابتدا سه روز، سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب را روزه بدار و روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کن و 8 رکعت نماز به جا بیاور. (کیفیت نماز در مفاتیح الجنان ذکر شده به آن مراجعه کنید). همین که نماز را خواند پس از مدّت کمی پسرش آزاد شد پس از آن ام داوود خدمت امام صادق(ع) رسید و پس از عرض سلام خبر رهایی پسرش را به او رساند. امام صادق(ع) فرمود: منصور دوانیقی در یکی از شب ها جدّم علی بن ابی طالب (ع) را در خواب دید که به او هشدار داد: هرچه زودتر فرزندم داوود را آزاد کن و گرنه تو را در آتش می اندازم. منصور هنگامی که آتش را در مقابل خود دید دستور داد که داوود را آزاد کنند.(14)

برای اطلاع بیشتر به کتاب های حدیث مانند امالی صدوق، بحار مجلسی و مفاتیح مراجعه کنید.

پی نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ

15. سید محمد دشتی، معارف و معاریف، ج 6، ماده رجب.

16. بحار، ج 97، ص 39.

17. همان، ص 35.

18. همان، ص 33.

19. همان، ص 38.

20. همان، ص 35.

21. همان، ج 49.

22. همان، ص 37.

23. شیخ صدوق کتاب امالی، ص 11 و بحار، ج 97، ص 33.

24. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه رجب.

25. همان.

26. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص 248.

27. بحارالانوار، ج 97، ص 45.

ماه دعا

از مراقبات در این ماه آن است که سالک راهرو معنی ماه حرام را بداند و حق او را بشناسد تا در حرکات و سکنات و قلب خویش مراقب آن باشد و بداند که این ماه موسم عبادت است و طلبکاران علم راست که جهت عبادت را بر جهت تحصیل علم افزون تر نمایند هر چند تحصیل علم نیز از افضل عبادات است.

نخستین شب این ماه از چهار شبی است که استحباب احیاء در آن تأکید گردیده و در رؤیت ماه شب اول آن دعایی روایت شده و سزاوار است که در دعای مأثوره در این باب التفات کند و در این دعا ماه شعبان و ماه رمضان را به یاد آورد و از خدا بخواهد که در آن دو ماه نیز اهلیت برای عبادت پیدا کند و در اوقات دعاها زیاد به یاد آن دو ماه باشد تا استعداد دخول در آن ها را به وسیله ی دعا تکمیل نماید و مستحب است که بعد از نماز عشا دعایی که سید در اقبال روایت نموده بخواند.

نمازهای مستحبی

در کتاب اقبال نمازهایی در این شب روایت نموده که من سبک تر آن ها را برای کسانی که مانند خود، ضعیف و ناتوان می باشند ذکر می نماید و آن نمازی است که در اقبال از روضة العابدین روایت نموده که گوید: «از رسول خدا(ص) روایت است که اگر کسی نماز مغرب شب اول رجب را بگذارد و پس از آن بیست رکعت نماز کند و در هر رکعت سوره ی حمد و قل هو اللّه را یک مرتبه بخواند و سلام دهد و بین هر دو رکعت سلام بدهد، می دانید ثواب آن چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمود: روح الامین این نماز را به من آموخت و رسول خدا صلی الله علیه و آله آستین هر دو دست خود را بالا زد و گفت: جان خودش و خاندانش و مالش و فرزندانش محفوظ گردد از شکنجه ی قبر در پناه باشد و مثل برق جهنده از صراط بدون حساب بگذرد.

احیای قلب

انسان باید قلب خود را مراقب نماید تا به یاد خدا و حضور در برابر او زنده گرداند و به آنچه در مراسم بندگی است دل را خشنود سازد، چه مقصود از احیاء شب ها احیا قلب در آن ها است و زندگی قلب هم همانا به ذکر و فکر است و دل غافل مانند مرده است و مشغول به آن چه رضای خدا در آن نیست از مکروهات خدایی از مرده پست تر است و آن کس که در این شب ها به کارهای حرام اشتغال یا بد از حال آن کس که در غیر آن شب ها اشتغال به آن دارد، سخت تر است و شاید که منجر به بدفرجامی او نیز بشود.

پس ای نفس بکوش که از طبقه ی غافلان نشوی و با این که می پنداری شب زنده داری کرده ای در گروه رستگاران داخل شده ای به این اعمال از زیانکارترین مردم نباشی و در عِداد آن کسانی که گمان غلط می برند که کار نیکو کرده اند، محسوب نشوی و به گمانم که تو از گناهان پنهان مانند تأخیر در توبه از پاره ای معاصی خالی نباشی. پس شتاب در توبه واجب فوری است و ترک آن حرام و لااقّل آن که تزکیه ی نفس از پاره ای اخلاق واجب عینی است و ترک توبه و اشتغال به عبادات مستحبه نیز حرام می باشد و مانند آن ها.

لیلة الرغائب از نخستین شب جمعه ماه رجب غفلت نکنید، چه آن شب را ملایکه شب رغائب نماند و آن چنان است که چون ثلث شب بگذرد، در آسمان ها و زمین ملکی باقی نمی ماند مگر این که در کعبه و حول آن جمع می شوند و خداوند به آن ها خطاب فرموده گوید: ای ملائکه من! هر چه می خواهید از من بخواهید. آن ها می گویند: پروردگارا! حاجت ما این است که روزه داران ماه رجب را بیامرزی. خدای تبارک و تعالی می فرماید: چنین کردم.

مناسب آن است که هر کس این خبر را بشنود در این شب، بر ملائکه درود بسیار فرستد تا تکلیف این تحیّت را به قدر مقدور ادا کرده باشد.

اولین پنج شنبه ی ماه

سپس رسول خدا(ص) فرمود: نیت کسی که اولین پنج شنبه ماه را روزه بگیرد و بین عشا و نیمه ی شب دوازده رکعت نماز بگذارد و بین هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت یک مرتبه سوره ی حمد و سه مرتبه سوره «انا انزلنا» و دوازده مرتبه سوره قل هواللّه احد بخواند و چون از نماز فارغ شود، هفتاد مرتبه بر من صلوات فرستد و بگوید «اَللهمَ صَلِّ عَلی مُحَمدِ النّبی الاُمّیِّ وَ عَلی آله» سپس به سجده رود و در سجود هفتاد مرتبه بگوید: «سُبُّوحٌ قُدُّسٌ، ربُ الملائکةِ و الرّوحِ» پس سر بردارد و بگوید «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعلَمُ اِنَّکِ اَنْتَ الْعَلیُّ الأَعْظَمُ».

باز سجده ی دیگر برود و در سجود خود همان را که در سجده ی اول گفت، بگوید و پس از آن حاجت خود را از خدا بخواهد، همانا برآورده می شود. ان شاءاللّه

پس از آن رسول خدا(ص) فرمود: «قسم به کسی که جانم به دست اوست، این نماز را هیچ مرد و زنی از بندگان خدا نمی گذارد مگر این که خدا گناهان او را می آمرزد؛ هرچند آن گناهان به اندازه ی کف دریا و عدد ریگ ها و وزن کوه ها و شماره ی برگ درختان باشد و روز قیامت هفتصد نفر از اهل بیت خودش را که مستوجب آتش باشند، شفاعت می کند و چون شب اول نزول به قبرش شود، خداوند ثواب این نماز را به صورت نیکو و چهره ی باز و زبان خوش برای او برانگیزد و گوید: «ای دوست من! مژده باد که تو از سختی نجات یافتی، وی به او گوید: تو کیستی؟ که من نیکوتر از تو ندیدم و بویی از بوی تو پاکیزه تر نشنیدم. گوید: ای حبیب خدا! من ثواب آن نمازی هستم که تو در فلان شب و در فلان ماه گذاردی. من در این شب آمدم تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و رفع وحشت تو را نمایم و چون نفخ صور شود، در عرصه ی قیامت بر سر تو سایه افکنم و تو هرگز از خیر مولای خودت تهی دست نخواهی ماند.

در حکایتی دل نشین از پیامبر گرامی اسلام از زبان شخصی به نام ثوبان این چنین آمده است که: با رسول خدا(ص) در قبرستان بودیم. حضرت ایستاد و گذشت و دوباره ایستاد. عرض کردم: یا رسول الله، چرا این گونه رفتار می کنید؟ پس آن حضرت گریه شدیدی کرد، ما هم گریه کردیم. آن گاه فرمود: ای ثوبان، صدای ناله اهل عذاب را شنیدم. بر آنها رحم کردم، دعا کردم و خداوند عذاب آنها را تخفیف داد. سپس فرمود: ای ثوبان! اگر کسانی از اهل این قبرستان، که در عذابند، یک روز از ماه رجب را روزه گرفته بودند و یک شب را تا صبح قیام می کردند و به عبادت می پرداختند، در قبرها معذب نمی شدند.5

گاه شیئی گران بها، یا انسانی ارزشمند و یا یک زمان مهم و ویژه، مورد بی توجهی انسان ها قرار می گیرد، تنها بدان سبب که شناختی از آنها ندارند و در نتیجه، بهره خویش را از آنها نمی ستانند و استفاده لازم را نمی برند. ماه رجب از زمان ها و اوقات بسیار مهم و ویژه است که برای آنکه ـ بدون استفاده این فرصت ـ از کفمان نرود. روایات فراوانی پیرامون فضیلت این ماه و شناساندن قدر و منزلت آن از طریق اهل بیت(ع) به دست ما رسیده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

1. پیامبر اکرم(ص) فرمود:

آگاه باشید که رجب ماه خداست و آن ماه بسیار بزرگی است. این ماه «اصم» نامیده شد؛ بدان سبب که هیچ ماهی در فضیلت و حرمت در نزد خدا با او برابری نمی کند.1

2. از ابن عباس نقل است که:

هرگاه ماه رجب می آمد، رسول خدا(ص) مسلمانان را دور خود جمع می کرد و میان آنها می ایستاد. آن گاه خطبه می خواند، حمد و ثنای الهی را به جای می آورد و صلوات بر انبیای گذشته می فرستاد و می فرمود:

ای مسلمانان، ماه بسیار بزرگ و بابرکتی بر شما سایه انداخته است ـ یعنی ماه رجب ـ و آن ماهی است که در آن، رحمت خدا بر کسی که خدا را عبادت کند، فرو می ریزد؛ بدان شرط که مشرک و بدعت گزار نباشد. آگاه باشید که در ماه رجب، شبی است که هر که خواب را در آن، بر خود حرام کند و به عبادت خدا بپردازد، خدا بدنش را بر آتش حرام می کند و هفتاد هزار ملک با او مصافحه می کنند و برایش تا رجب بعد آمرزش می طلبد.2

باید گفت آن شب نامعلوم که در ذیل خبر ذکر شد، چه شبی است، علما با استفاده از اخبار دیگر، چهار احتمال داده اند: احتمال دارد مراد، شب اول ماه رجب باشد و یا شب جمعه اول رجب که به لیلةالرغائب موسوم است. نیز احتمال دارد مراد، نیمه رجب و یا بیست و هفتم رجب باشد.

3. و از حضرت امیرمؤمنان علی(ع) نقل است که:

هر کس در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند روز قیامت در بهشت او را به ثوابی گرامی می دارد که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر بشری خطور نکرده است.3

4. از امام رضا(ع) نیز روایت شده است:

هر که به اشتیاق ثواب، روز اول ماه رجب را روزه بدارد، خدای عزوجل، بهشت را بر او واجب گرداند؛ هر که روز وسط رجب را روزه بدارد، می تواند دو قبیله (پرجمعیت) مانند ربیعه و مضر را شفاعت کند؛ و هر که روز آخرش را روزه بدارد، خدای عزوجل او را از پادشاهان بهشت گرداند و شفاعتش را دربارة پدر، مادر و همة بستگان و آشنایان و همسایگان بپذیرد، گرچه در میان آنها مستحقان دوزخ باشند.4

5. در حکایتی دل نشین از پیامبر گرامی اسلام از زبان شخصی به نام ثوبان این چنین آمده است که: با رسول خدا(ص) در قبرستان بودیم. حضرت ایستاد و گذشت و دوباره ایستاد. عرض کردم: یا رسول الله، چرا این گونه رفتار می کنید؟ پس آن حضرت گریه شدیدی کرد، ما هم گریه کردیم. آن گاه فرمود: ای ثوبان، صدای ناله اهل عذاب را شنیدم. بر آنها رحم کردم، دعا کردم و خداوند عذاب آنها را تخفیف داد. سپس فرمود: ای ثوبان! اگر کسانی از اهل این قبرستان، که در عذابند، یک روز از ماه رجب را روزه گرفته بودند و یک شب را تا صبح قیام می کردند و به عبادت می پرداختند، در قبرها معذب نمی شدند.5

6. شخصی به نام سالم نامی که از صحابه حضرت صادق(ع) بود، می گوید: چند روزی از ماه رجب باقی مانده بود که خدمت آن حضرت مشرف شدم.

فرمود: ای سالم، آیا چیزی از این ماه را روزه گرفته ای؟ عرض کردم: خیر. فرمود: آن قدر ثواب از تو فوت شده که مقدار آن را تنها خدا می داند! سپس فرمود: همانا رجب، ماهی است که خداوند او را فضیلت داده و بسیار احترام کرده و کرامت آن را برای روزه داران واجب ساخته است.

سالم گوید: عرض کردم: یابن رسول الله، اگر چند روزی باقی مانده از این ماه راه روزه بدارم، به مقداری از ثواب های آن می رسم؟ فرمود: ای سالم! هر که یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا ایمن می گرداند او را از سختی سکرات مرگ و هول قیامت، و عذاب قبر.

7. نماز سلمان در ماه رجب:

رسول خدا(ص) فرمود: ای سلمان، هر مرد و زن مؤمن که در ماه رجب سی رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پس از حمد سه مرتبه «قل هو الله احد» و سه مرتبه سوره «قل یا ایّها الکافرون» را قرائت کند، خداوند هر گناهی را که در پیری و جوانی کرده است، از نامه عمل او محو می کند، و ثواب کسی را که در تمام آن ماه، روزه گرفته باشد، به او عطا می کند و تا سال آینده نام او را از نمازگزارندگان می نویسد و در هر روز از آن ماه، ثواب شهیدی از شهدای بدر برای او باشد و خداوند میان او و آتش فاصله انداخته و به عدد هر رکعت، ثواب هزارهزار رکعت در نامه عمل او می نویسد و او از پل صراط به سلامت رد می شود. و طریقه نماز این است که:

ده رکعت روز اول، ده رکعت روز نیمه و ده رکعت در روز آخر ماه رجب به جا آورد، هر دو رکعت به یک سلام و بعد از هر دو رکعت، دست ها را به آسمان بلند و چنین دعا کند:

لا إله إلّا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حیّ لایموت بیده الخیر و هو علی کلّ شیءٍ قدیر. اللّهمّ لامانع لما اعطیت و لامعطی لما منعت و لاینفع ذالجدّ منک الجدّ.6

یادآوری: پرسشی که ممکن است در ذهن ها بیاید این است که، چگونه امکان دارد در برابر اعمالی ناچیز و اندک در ماه رجب، آن همه ثواب و پاداش مترتب باشد؟ چگونه ذهن آدمی می تواند گستردگی آن همه ثواب را اذعان کند؟

در پاسخ باید گفت:

اولاً، متناسب با مقام کبریایی حضرت حق و جود و بخشش بی کران و بی انتهایش، همین قاعده است که در برابر اندکی از عمل خیر، پاداشی فراوان عطا فرماید، نه آنکه با آن همه فضل و رحمتش، در مقابل کار نیک به اندازه همان کار پاداش دهد. اساساً همان گونه که در دعای افتتاح وارد شده است: ولاتزیده کثرة العطاء ألّا جوداً و کرماً؛ فراوانی عطا، (نه تنها از خزائن حق تعالی نمی کاهد)، بلکه بر جود و کرمش می افزاید و جود و کرمش را گسترده تر می سازد.

گنج تو به بذل کم نیاید

وز گنج کس این کرم نیاید

نظامی

به هر حال، به قول شیخ محمود شبستری، خداوند با یک جذبه، گدایی را شاه می گرداند و کوهی را در مقابل کاهی می بخشد:

گدایی گردد از یک جذبه شاهی

به یک لحظه دهد کوهی به کاهی

شبستری

درین دریا فکن خود را، مگر دری به دست آری

کزین دریای بی پایان، گهر بسیار برخیزد

وگر موجیت برباید، چه دولت مر تو را زان به

که عالم پیش حکم تو، چو خدمتکار برخیزد

عراقی

ثانیاً این گونه نیست که به صرف انجام دادن روزه و عبادات در این ماه، همه ثواب ها به دست آید؛ زیرا همان گونه که در روایات و نیز در دعای گرسنگی و تشنگی قرار مده». بهره برخی از روزه داران، از روزه، تنها گرسنگی و تشنگی و از عبادت، تنها خستگی بدنی است.

بنابراین، بدون شک بهره کامل از ثواب این عبادات از آن کسانی است که حتی المقدور، شرایطی چون اخلاص و اجتناب از گناهان را مراعات کنند.

پی نوشت ها:

1. مجلسی، بحارالانوار، ج97، ص26.

2. همان، ص47.

3. همان، ص33.

4. امالی شیخ صدوق، ص10.

5. مجلسی، همان

6. آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی، المراقبات، ص131 و 132.

مقدمه

رجب، هفتمین ماه سال قمری است که در اسلام به آن اهمیت ویژه ای داده شده و در شمار ماه های پرفضیلتْ و یکی از چهارماه برخوردار از حرمت و قداست ویژه است. رجب، ماهی است که در آنْ بندگان و مؤمنان و ره پویان، خود را برای شرکت در مهمانی بزرگ خداوند آماده می کنند. ماهِ زدودن غبار تیرگی از روح و جان، ماهِ تمرین حضور و توجه به بیشتر به معنویات، و ماه بندگی و فرمان بری و در نهایتْ سرآغاز اُنس و الفتی جانانه به پروردگار هستی بخش است.

سلام بر ماه رجب

سلام بر ماه رجب، ماه پیوند بندگان با معبود مهربان، ماه بارش باران مهر و محبت الهی، ماه رسیدن به سر منزل مقصود، و ماه اُنس شب زنده دارانِ همیشه بیدار با محبوب و معبود بی همتا.

سلام بر هلال رجب که آمدنش مژده پایان اندوه است و بدر آنْ یادآور تولد ماه تمام، امامِ هُمام و حیدر کرّار و پایانشْ نوید رهایی بشر از جهل و نادانی، شکوفایی اخلاق انسانی، بعثت آن بزرگْ مردِ تاریخ برای همیشه زمان.

سلام بر بهار مناجات و بندگی. سلام بر نجوای شبانه اهالی رجب. سلام بر شب های رجب که پذیرای زاهدان است و سلام بر روزهایش که میزبان عاشقان وصال الهی است و سلام بر لحظه لحظه رجب که شاهد ذکرِ ذاکران است.

اهالی رجب

اهالی رجب، مردان و زنان با ایمانی اند که آرزویی جز وصال یار ندارند و اشتیاقی غیر از دیدارْ در آن ها نیست. ذکرشان اللّه ، کارشان لِلّه و هدفشان کسب خشنودی پروردگار است. «رجبیّون» قصدی جز رضوان الهی ندارند. بهشتِ آنان توجه محبوب است و دوزخشانْ حرمان یاد او. آن گاه که یارشان به اشک شوقی آن ها را می نوازد، برایشان از آن چه در دنیاست بهتر و خوش گوارتر است. هر کس توشه ای از سفره رجب برمی دارد و در خانه تکانی آن، همه می کوشند تا غباری بر گرد جان باقی نگذارند.

آفتاب رجب، گرمی بخش دل های اهالی آن است و مهتابشْ نوازش دهنده دیدگان نجواکنندگان و ستاره های آن، آیات تفکر و تأمل اندیشمندان است.

مناسبت های رجب

ماه رجب، از ماه های بزرگی است که طلوع سه امام معصوم، امام علی علیه السلام ، امام محمد باقر علیه السلام و امام جواد علیه السلام را در آن شاهدیم و شروع بزرگ ترین جنبش تاریخ بشری، یعنی برانگیخته شدن پیام آور مهر و محبت، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله برای هدایت و سعادت انسان ها، در آن اتفاق افتاده است. یاد و نام پیشوایان شهید این ماه، حضرت امام موسی کاظم علیه السلام و امام هادی علیه السلام و نیز پیام آور کربلا، زینب کبری علیهاالسلام گرمی بخش دل های مؤمنان است و نیمه رجب هم، پذیرای معتکفان کوی دوست خواهد بود و شاهدِ خلوتِ مشتاقان.

رجب در قرآن

خداوند در آیه 36 سوره توبه می فرماید: «به درستی که تعداد ماه ها نزد خداوند و در کتاب تکوین او از همان روزی که آسمان ها و زمین را آفرید، دوازده ماه است که چهار ماه آن، ماه حرام می باشد» طبق بیان روایات، یکی از چهار ماه حرام، ماه رجب است که بر خلاف سه ماهِ ذی قعده، ذی حجّه و محرّم که به دنبال هم آمده اند، این ماه به تنهایی و جدای از آن ها واقع شده است. منظور از حرام بودن چهار ماه، این است که مردم در این ماه ها، از جنگیدن با یکدیگر دست بکشند و امنیت عمومی همه جا حکم فرما شود تا مردمان به زندگی خود و فراهم آوردن وسایل آسایش و سعادت خویش برسند و به عبادت و طاعت خود بپردازند.

فلسفه ماه های حرام

ماه رجب، یکی از چهار ماه حرام است که در آنْ از جنگ و خون ریزی نهی شده است. تحریم جنگ در این چهار ماه، یکی از راه های پایان دادن به جنگ های طولانی و وسیله ای برای دعوت به صلح و آرامش بود؛ زیرا هنگامی که جنگ جویان چهار ماه از سال اسلحه را بر زمین گذاشته و صدای چکاچک شمشیرها خاموش گردد و مجالی برای تفکر و اندیشه به وجود آید، احتمال پایان یافتن جنگ بسیار زیاد است. اسلام در هر سال برای پیروان خود یک آتش بس چهارماهه اعلام می دارد که اینْ خود نشانه روح صلح طلبی اسلام است. البته اگر دشمن بخواهد از این قانون اسلامی سوء استفاده کند و حریم ماه های حرام را بشکند، اجازه مقابله به مثل به مسلمانان داده شده است.

رجب در کلامِ پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله

رجب، ماهی است که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در آن مأمور شد تا خوبی ها را تکمیل کرده و انسانِ متحیّرِ سرگردان را منزل بنمایاند و آیینی آورد که برای همیشه تاریخ، انسان ها را راهنما باشد. مبعوثِ رجب، درباره فضیلت های آن می فرماید: «رجب، ماهِ نزول رحمت الهی است و خداوند در این ماه، رحمت خود را بر بندگان خویش فرو می ریزد». و در کلام زیبای دیگر می فرماید: «در بهشت قصری است که غیر از روزه داران ماه رجب؛ کسی وارد آن نمی شود». و بدین ترتیب، حضرت لزوم توجه بیش تر به این ماه و تفاوت قائل شدن بین رجب و سایر ماه ها را متذکر می شود و بر پیروان ایشان است که این ماه را، چونان فرصتی طلایی غنیمت بشمارند و در حفظ حرمت و بهره مندی از آن کوشا باشند.

رجب در نگاه پیشوای هفتم

ماه رجب، زمینه ای مناسب برای نزدیک شدن به خداوند و زدودن زنگار گناه از جان و دل است. پیشوای هفتم، امام موسی کاظم علیه السلام که خود در این ماه به دیدار معبود شتافت، در خصوص ماه رجب به امتیازی که خداوند در این ماه برای انسان ها برای روی آوردن به نیکی و پاک کردن سیاهی ها داده، اشاره می کند و می فرماید: «رجب، ماه بزرگی است که خداوند نیکی ها را در آنْ دو چندان پاداش می دهد».

شرافت رجب در بیان استاد بزرگ اخلاق

مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، استاد بزرگ اخلاق و عرفان، در کتاب شریف و ارجمند المراقبات درباره دلایل شرافت ماه رجب، می نویسد: «ماه رجب، یکی از ماه های حرام می باشد و از اوقات دعاست. [این ماه] حتی در زمان جاهلیت نیز به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بودند تا در آن دعا کنند. هم چنین این ماه، ماهِ امیرالمؤمنین است، چنان چه طبق روایاتْ شعبان ماهِ رسول خدا صلی الله علیه و آله و رمضان ماه خدای متعال می باشد». ایشان هم چنین همه سالکان راه حق را بر مواظبت این ماه و بجا آوردن اعمال مخصوص آن توصیه می کنند.

نام های رجب

ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نام های دیگری نیز دارد؛ نام هایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛ ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماه های حرام؛ سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛ ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلت های بسیار.

رجب، تمرین تزکیه

ماه رجب، ماه آمادگی برای حضور در مهمانی خداوند است و برنامه های پیشنهادی اسلام در این ماه، همه از نوعی تمرین و یافتن آمادگی حکایت دارند. تأکید بزرگان دینی بر گرفتن روزه در این ماه و ذکر پاداش های بسیار برای روزه داری در ماه رجب، برای تشویق مسلمانان برای کسب آمادگیِ بار یافتن به ضیافت الهی، مؤید این مطلب است. در روایتی از یکی از یاران امام صادق علیه السلام می خوانیم: «در روزهای پایانی ماه رجب، به محضر امام صادق علیه السلام مشرّف شدم. حضرت با دیدنِ من، فرمودند: آیا در این ماه روزه گرفته ای، عرض کردم: خیر. حضرت فرمود: آن قدر ثواب از دست داده ای که اندازه اش را جز خداوند نمی داند، همانا این ماهی است که خداوند آن را بر دیگر ایام برتری داده و حرمت آن را بزرگ شمرده است و برای روزه داران آن، کرامت خویش را واجب کرده است».

توجه امام خمینی رحمه الله به ماه رجب

برای عارفان و پویندگان راهِ حق، فرصت هایی چون ماه رجب با آن فضایل و کرامتش، دُرّی قیمتی است که به راحتی از آن نمی گذرند. سالکان کوی دوست که هر لحظه در اندیشه نزدیکی بیش تر و برتر به حضرت سبحان هستند، از هیچ فرصت و کوششی در این راه کوتاهی نمی کنند و با استفاده از شب ها و روزهای ماهی چون ماه نزول باران رحمت الهی، رجب، در اُنس بیش تر با خداوند می کوشند. «حضرت امام خمینی رحمه الله نیز با توجه به آگاهی از فضایل این ماه، عنایت بیش تری نسبت به این ماه و خلوت و انس باخدای بی همتا و دوری از اغیارنشان می دادند».

شهید مطهری رحمه الله و ماه رجب

استاد مرتضی مطهری، درباره خاطراتش از ماه رجب می نویسد: «ما که بچه بودیم در منزل خود، انتظار آمدن ماه رجب را می کشیدیم و چند روز مانده به آمدن ماه، همه جا صحبت از این ماه شریف بود. شب اول آن برای مشاهده هلال رجب، در مسجد جمع می شدیم». ایشان هم چنین درباره انتقال فرهنگ اهتمام به سنت های اسلامی چون احترام به ماه رجب، و استفاده از فرصت های آن، در پیامی انتقادی می فرمایند: «این ماه، ماه استغفار و ماه عبادت و روزه است و این سنت ها در میان ما، در حال فراموشی است. بچه های ما کم کم حتی نام ماه های قمری را هم از یاد می برند و نمی توانند آن ها را ذکر کنند، ولی به هر حال تکلیف (بیان سنت های اسلامی) از ما ساقط نمی شود».

برخی از اعمال مستحبی رجب

برای استفاده بیش تر از فضیلت های سرشار ماه رجب، برنامه هایی از سوی بزرگان و پیشوایان دین اسلام پیشنهاد شده که انجام آن ها در این ماه، مورد توجه و سفارش آن حضرات بوده است. برنامه هایی مثل روزه گرفتن به هر میزان که ممکن باشد؛ مداومت بر ذکر «لااله الا اللّه »؛ خواندن بعضی از دعاهای مخصوص بعد از هر نماز؛ به جا آوردن عمره مفرده؛ زیارت حضرت رسول صلی الله علیه و آله ، امیرمؤمنان علیه السلام ، امام حسین علیه السلام و امام رضا علیه السلام و نیز شرکت در مراسم معنوی اعتکاف که می تواند انسان را در جهت تقویت بنیه معنوی یاری رساند.

ذکرهای رجب

از اعمال مهم و ارزشمند ماه رجب، خواندن اذکار و دعاهایی است که از سوی معصومان روایت شده است در این ماه، خواندن دعای «یامَنْ اَرْجُوْهُ لِکُلِّ خَیْرٍ». بعد از هرنماز توصیه گردیده است؛ دعای مخصوص ماه رجب که از دعاهای کوتاه، ولی عمیق و پرمعنا است و از طرف امام زمان(عج) صادر شده و خود حضرت سفارش به مداومت آن در روزهای رجب نموده اند، نیز از برنامه های ماه رجب است.

رجب، ماه عذرخواهی

از امام صادق علیه السلام نقل شده که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است. رجب را اصَبّ می گویند؛ چون رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می شود. پس بسیار بگویید: اَسْتَغْفِرُاللّه َ وَ اَسْئَلُه التَّوبَة؛ یعنی از خداوند به خاطر کارهای بدم پوزش می طلبم و از او فرصت بازگشت می خواهم».

دعای هر روز رجب

در ماه رجب، یکی از دعاهایی که بسیار مورد استفاده و توجه مؤمنان قرار می گیرد، دعای شریف «یا مَنْ اَرْجُوهُ» است. این دعا را امام صادق علیه السلام به پیروان خود آموختند تا در ماه رجب در هر روز و شب و در پی هر نماز آن را زمزمه کنند. «ای کسی که همه خوبی ها را از او امید دارم و می دانم که از ناحیه او هیچ بدی نخواهد رسید. ای کسی که عطای بسیار در مقابل بهای اندک می دهی. ای کسی که آن چه از او می خواهند و نمی خواهند و حتی نمی دانند به مردمان از روی رحمت و مهربانی عطا می کند و می بخشد. با خواستن من از درگاه تو، تمام خیر و خوبی دنیا و آخرت را بر من ارزانی دار وتمام بدی های آن دو سرا را از من دور نما. که هر قدر هم عطا کنی، چیزی از تو کم نخواهد شد و از فضل خود، لطف و کرمت را بر من افزون نما. ای صاحب بزرگی و کرامت، ای مالک نعمت ها و صاحب بخشش، ای کسی که بر بندگان منّت داری و لطف، رویم را بر آتش جهنم حرام گردان».